Rozwód z obcokrajowcem – kiedy polski sąd jest właściwy i jakie dokumenty przygotować?

W dobie globalizacji coraz więcej Polaków zawiera związki małżeńskie z obywatelami innych państw. Choć międzynarodowe małżeństwa często łączą odmienne kultury i wartości, to niestety, podobnie jak związki krajowe, nie zawsze trwają do końca życia. W przypadku rozpadu takiego związku pojawia się wiele pytań: gdzie złożyć pozew o rozwód, czy sprawę można przeprowadzić w Polsce, jakie dokumenty są wymagane oraz czy procedura różni się od tej znanej w krajowych sprawach rozwodowych. W tym artykule przedstawiamy kompleksowy przewodnik po rozwodach z cudzoziemcami – krok po kroku.

Dlaczego rozwód z obcokrajowcem jest bardziej skomplikowany?

Rozwód z cudzoziemcem, w odróżnieniu od rozwodu między obywatelami tego samego kraju, podlega zarówno przepisom prawa krajowego, jak i międzynarodowego. Pojawia się szereg kwestii, które należy rozstrzygnąć już na etapie składania pozwu:

• czy polski sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy,
• jakie prawo będzie miało zastosowanie do sprawy (np. prawo polskie czy obce),
• jak doręczyć pozew cudzoziemcowi mieszkającemu za granicą,
• jakie dokumenty będą uznawane przez sąd i czy muszą być tłumaczone,
• czy orzeczenie polskiego sądu będzie ważne w kraju pochodzenia małżonka.

Każdy z tych aspektów wymaga uwagi, precyzji oraz – najczęściej – pomocy doświadczonego adwokata w sprawach międzynarodowych.

Kiedy polski sąd jest właściwy w sprawie o rozwód z obcokrajowcem?

Zgodnie z rozporządzeniem UE nr 2201/2003 (tzw. Bruksela II bis), a od sierpnia 2022 – rozporządzeniem 2019/1111, określającym jurysdykcję i uznawanie orzeczeń w sprawach małżeńskich, polski sąd może orzekać w sprawie rozwodu, jeżeli:

• oboje małżonkowie mieszkają w Polsce,
• ostatnie wspólne miejsce zamieszkania znajdowało się w Polsce, a jedno z małżonków nadal tu mieszka,
• pozwany mieszka w Polsce,
• powód (osoba składająca pozew) mieszka w Polsce i przebywa tu co najmniej od roku (lub 6 miesięcy, jeśli ma obywatelstwo polskie),
• oboje małżonkowie są obywatelami polskimi, nawet jeśli mieszkają za granicą.

W praktyce oznacza to, że nawet jeśli małżeństwo zostało zawarte za granicą, a jeden z małżonków jest cudzoziemcem, to rozwód można przeprowadzić w Polsce – pod warunkiem spełnienia jednej z powyższych przesłanek.

Jakie prawo będzie miało zastosowanie do rozwodu?

Kwestia, które prawo będzie miało zastosowanie do sprawy rozwodowej, zależy od przepisów rozporządzenia Rzym III (rozporządzenie nr 1259/2010). W pierwszej kolejności brana jest pod uwagę tzw. autonomia woli małżonków, czyli zawarta między nimi umowa co do prawa właściwego (np. wybór prawa polskiego, włoskiego lub niemieckiego).

W przypadku braku takiej umowy, zastosowanie znajdzie prawo kraju:

1. w którym małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu,
2. w którym ostatnio wspólnie zamieszkiwali – jeśli jeden z małżonków nadal tam przebywa,
3. którego obywatelstwo posiadają oboje,
4. z którym małżeństwo jest w inny sposób najściślej związane.

W praktyce, jeśli jeden z małżonków jest Polakiem i mieszka w Polsce, sądy bardzo często stosują prawo polskie jako prawo najściślej związane ze sprawą – co upraszcza całą procedurę.

Gdzie złożyć pozew o rozwód z cudzoziemcem?

Pozew rozwodowy należy złożyć w Sądzie Okręgowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, jeśli nadal w danym okręgu mieszka przynajmniej jedno z nich. Jeśli małżonkowie już nie mieszkają razem – właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania pozwanego. W przypadku gdy miejsce zamieszkania pozwanego jest nieznane lub znajduje się poza granicami Polski, powód składa pozew do sądu według swojego miejsca zamieszkania.

Ważne jest również wskazanie dokładnego adresu pozwanego – również zagranicznego – oraz dołączenie wszystkich danych kontaktowych, które umożliwią sądowi doręczenie pozwu (adres, e-mail, numer telefonu, jeżeli to możliwe).

Jak doręczyć pozew rozwodowy obcokrajowcowi?

W przypadku gdy pozwany mieszka za granicą, konieczne może być skorzystanie z procedury doręczenia międzynarodowego – zgodnie z przepisami Konwencji haskiej lub rozporządzenia Bruksela I. Sąd wysyła pozew za granicę przez sąd rejonowy lub Ministerstwo Sprawiedliwości.

Jeśli nie można ustalić adresu zamieszkania pozwanego, konieczne jest ustanowienie kuratora procesowego. Procedura ta wydłuża postępowanie, dlatego ważne jest zebranie jak najdokładniejszych danych już na etapie składania pozwu.

Jakie dokumenty trzeba przygotować do rozwodu z obcokrajowcem?

Podstawowe dokumenty, które należy dołączyć do pozwu o rozwód z obcokrajowcem to:

• odpis skrócony aktu małżeństwa (z USC lub zagraniczny – przetłumaczony przez tłumacza przysięgłego),
• zaświadczenie o zameldowaniu i miejscu pobytu powoda,
• pełnomocnictwo procesowe (jeśli sprawę prowadzi adwokat),
• dowody potwierdzające rozkład pożycia (zeznania, korespondencja, zdjęcia, świadkowie),
• akt urodzenia dzieci (jeśli są małoletnie),
• inne dokumenty dotyczące opieki nad dziećmi, alimentów lub kontaktów,
• potwierdzenie wniesienia opłaty sądowej (600 zł).

Wszystkie dokumenty sporządzone za granicą muszą zostać przetłumaczone na język polski przez tłumacza przysięgłego. W niektórych przypadkach wymagane będzie także poświadczenie apostille lub legalizacja dokumentu.

Jak wygląda rozprawa rozwodowa z obcokrajowcem?

Rozprawa rozwodowa z cudzoziemcem przebiega podobnie jak w przypadku rozwodu krajowego. Sąd przesłuchuje strony, bada przyczyny rozpadu małżeństwa oraz sytuację dzieci. Różnice pojawiają się w przypadku nieobecności jednej ze stron – jeśli pozwany nie stawi się na rozprawę, sąd może rozpoznać sprawę zaocznie, o ile skutecznie doręczono mu pozew.

Jeżeli pozwany mieszka za granicą i nie zna języka polskiego, a stawi się na rozprawie, sąd może wyznaczyć tłumacza sądowego. W praktyce wiele spraw kończy się bez obecności cudzoziemca – o ile sąd ma pewność, że pozew został doręczony i pozwany miał możliwość ustosunkowania się do żądania rozwodu.

Jakie są skutki wyroku rozwodowego w Polsce dla obcokrajowca?

Wyrok rozwodowy wydany przez polski sąd jest wiążący i skuteczny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak, aby był uznany w kraju pochodzenia małżonka (np. w Niemczech, Włoszech, Ukrainie czy USA), może być konieczne przeprowadzenie procedury uznania wyroku – tzw. exequatur.

W krajach UE, dzięki obowiązywaniu rozporządzenia Bruksela II ter, uznawanie orzeczeń odbywa się automatycznie – wystarczy zaświadczenie wydane przez polski sąd. W krajach spoza UE konieczne może być złożenie odrębnego wniosku o uznanie wyroku. Pomoc adwokata w tym zakresie często okazuje się niezbędna.

Rozwód z obcokrajowcem a dzieci – co warto wiedzieć?

Jeżeli strony posiadają wspólne małoletnie dzieci, sąd musi uregulować kwestię władzy rodzicielskiej, kontaktów oraz alimentów – niezależnie od obywatelstwa dzieci. W przypadku gdy jedno z rodziców mieszka za granicą, szczególnego znaczenia nabierają przepisy Konwencji haskiej oraz rozporządzeń unijnych dotyczących uprowadzeń rodzicielskich.

Ważne jest, by precyzyjnie określić:

• sposób kontaktu z dzieckiem (również za granicą),
• wysokość alimentów – z uwzględnieniem waluty i kosztów życia,
• czy dziecko może podróżować między krajami i z kim zamieszka na stałe.

W przypadku sporów o opiekę sąd może powołać opinię OZSS (Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów), a w postępowaniach międzynarodowych możliwa jest również interwencja organów centralnych ds. ochrony praw dziecka.

Ile kosztuje rozwód z cudzoziemcem?

Podstawowa opłata sądowa za rozwód w 2025 roku wynosi 600 zł. Dodatkowe koszty mogą obejmować:

• opłaty za tłumaczenia przysięgłe (ok. 50–80 zł/strona),
• opłatę skarbową od pełnomocnictwa (17 zł),
• opłatę za kuratora procesowego (jeśli wymagany),
• koszty doręczeń zagranicznych (różne w zależności od kraju),
• wynagrodzenie adwokata – ustalane indywidualnie, zazwyczaj od 6000 zł wzwyż.

Jak może pomóc adwokat w sprawie o rozwód z obcokrajowcem?

Adwokat specjalizujący się w sprawach rodzinnych i międzynarodowych może:

• zweryfikować właściwość sądu i prawo właściwe,
• przygotować profesjonalny pozew, zgodny z prawem krajowym i unijnym,
• koordynować doręczenia i tłumaczenia,
• prowadzić postępowanie dowodowe, również na odległość,
• reprezentować klienta w Polsce, gdy przebywa za granicą,
• wspierać w uznaniu wyroku rozwodowego w kraju obcym.

Doświadczenie adwokata w sprawach transgranicznych znacząco przyspiesza przebieg postępowania, minimalizuje ryzyko błędów formalnych oraz zwiększa szanse na korzystny wyrok. Kancelaria adwokacka z Katowic prowadzi rozwody z obcokrajowcami w całej Polsce, oferując kompleksową obsługę i indywidualne podejście do każdego klienta.

tel. 32 307 01 77
[email protected]