Dziedziczenie po dziadkach to temat, który budzi wiele pytań – szczególnie w sytuacjach, gdy zmarły nie pozostawił testamentu lub gdy jego dzieci również już nie żyją. Kto ma wtedy prawo do spadku? Czy wnuki dziedziczą automatycznie? Jak wygląda kolejność dziedziczenia ustawowego po babci lub dziadku? I co zrobić, jeśli trzeba spadek odrzucić? W tym artykule odpowiadamy na wszystkie te pytania, bazując na przepisach Kodeksu cywilnego oraz praktyce notarialnej.
Dziedziczenie po dziadkach – testament czy ustawa?
W pierwszej kolejności należy ustalić, czy dziadek lub babcia pozostawili testament. Jeśli tak – dziedziczenie następuje zgodnie z jego treścią, chyba że testament jest nieważny lub został podważony.
W przypadku braku testamentu dziedziczenie odbywa się zgodnie z ustawą, czyli na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. Wówczas zastosowanie ma tzw. dziedziczenie ustawowe, w którym przepisy ściśle określają kolejność powoływania do spadku.
Podstawowa kolejność dziedziczenia ustawowego
Zgodnie z art. 931 i nast. k.c., ustawowa kolejność dziedziczenia przedstawia się następująco:
- Dzieci zmarłego oraz jego małżonek (dziedziczą w równych częściach, ale małżonek nie mniej niż ¼),
- Jeśli dziecko zmarło wcześniej – jego udział przypada wnukom (zstępnym dziecka),
- Jeśli nie ma dzieci ani wnuków – dziedziczą rodzice zmarłego i jego rodzeństwo,
- Jeśli nie ma żadnych bliskich – spadek przypada gminie lub Skarbowi Państwa.
Wnuki dziedziczą po dziadkach tylko wtedy, gdy ich rodzice (dzieci zmarłych) już nie żyją – wówczas wchodzą w miejsce zmarłego dziecka i dziedziczą jego część (w tzw. drodze reprezentacji).
Przykład dziedziczenia po dziadkach – bez konkretów
Jeśli dziadek miał troje dzieci, a jedno z nich zmarło wcześniej – jego udział przypada zstępnym (wnukom). Pozostałe dzieci dziedziczą bezpośrednio. Jeżeli dziecko zmarłego również zmarło, udział przechodzi na prawnuki itd.
W ten sposób w praktyce wnuki mogą dziedziczyć część spadku po dziadkach – nawet jeśli nie były wskazane w żadnym testamencie – pod warunkiem, że ich rodzic (czyli dziecko zmarłego) już nie żyje.
Spadek po dziadkach – jakie dokumenty są potrzebne?
Wnuki, które chcą uregulować sprawy spadkowe po dziadkach, muszą posiadać:
- akt zgonu dziadka lub babci,
- akty urodzenia i zgonu swojego rodzica (jeśli już nie żyje),
- akty własnego urodzenia,
- ewentualnie: testament, jeśli istniał,
- dowody prawa do udziałów, jeśli były darowizny lub umowy z poprzednich lat.
Na ich podstawie można wystąpić do notariusza o akt poświadczenia dziedziczenia albo do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.
Dziedziczenie przez wnuki – co trzeba wiedzieć?
Jeśli rodzic dziecka żyje – wnuki nie dziedziczą w ogóle. Ich prawo pojawia się tylko wtedy, gdy dziecko zmarłego (czyli rodzic wnuka) już nie żyje. Wówczas dziedziczą jego część.
Wnuki mogą dziedziczyć spadek:
- z mocy ustawy – w drodze reprezentacji,
- na podstawie testamentu – jeśli zostały w nim wskazane,
- na podstawie umowy darowizny lub zapisu windykacyjnego – jeśli dziadek rozporządził majątkiem za życia.
Czy można odrzucić spadek po dziadkach?
Tak – spadek można przyjąć wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzucić. Jeżeli zmarły pozostawił długi (np. kredyty, nieuregulowane zobowiązania), warto rozważyć:
- odrzucenie spadku w całości,
- przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiedzialność tylko do wartości aktywów.
Na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku mamy 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o tytule do dziedziczenia. W przypadku wnuków może to być np. informacja o śmierci dziadka i braku żyjących dzieci.
Dziedziczenie majątku wspólnego dziadków
Jeśli dziadek i babcia byli małżeństwem, ich majątek mógł być wspólny. Po śmierci jednego z nich – druga osoba zachowuje swój udział, a spadek dotyczy tylko pozostałej części. Dopiero po śmierci obojga małżonków może dojść do dziedziczenia całego majątku przez wnuki lub innych krewnych.
Dziedziczenie po dziadkach a zachowek
Wnuki mogą być również uprawnione do zachowku, jeśli zostały pominięte w testamencie, a zmarły rozporządził majątkiem tylko na rzecz innych osób. Prawo do zachowku przysługuje zstępnym (w tym wnukom), ale tylko wówczas, gdy ich rodzic, który był dzieckiem zmarłego, już nie żyje.
Podsumowanie
Dziedziczenie po dziadkach jest regulowane przez Kodeks cywilny i odbywa się na podstawie testamentu lub ustawy. Wnuki dziedziczą tylko wtedy, gdy ich rodzic – dziecko zmarłego – nie żyje. Procedura spadkowa może odbywać się u notariusza lub przed sądem, a każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy dokumentów i okoliczności rodzinnych.
Jeśli jesteś wnukiem i chcesz uregulować sprawy spadkowe po dziadkach – skontaktuj się z naszą kancelarią. Pomagamy w sprawach dziedziczenia, sporządzamy wnioski, reprezentujemy w sądzie i doradzamy przy odrzuceniu spadku lub dochodzeniu zachowku.
Jeśli jesteś wnukiem i chcesz uregulować sprawy spadkowe po dziadkach – skorzystaj z pomocy adwokata od spraw spadkowych w Katowicach. Pomagamy w dziedziczeniu ustawowym, testamentowym i zachowku.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
