W Polsce związek nieformalny, czyli konkubinat, nie rodzi takich samych skutków prawnych jak małżeństwo. W szczególności dotyczy to prawa spadkowego. Partnerzy żyjący razem bez ślubu często pozostają w błędnym przekonaniu, że ich związek wystarczy do dziedziczenia. Niestety – w świetle prawa sprawa jest bardziej skomplikowana. Sprawdź, jakie są możliwości dziedziczenia po konkubencie i jak można zabezpieczyć swoje interesy.
Konkubinat a dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe to podstawowy sposób dziedziczenia, który znajduje zastosowanie, gdy zmarły nie pozostawił testamentu. W polskim Kodeksie cywilnym partner konkubent nie jest zaliczony do żadnej z grup spadkobierców ustawowych.
Oznacza to, że:
- konkubent nie dziedziczy po partnerze na mocy ustawy,
- w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci, małżonek lub rodzice zmarłego,
- nawet jeśli partnerzy mieszkali razem przez wiele lat, prawo nie traktuje ich jak rodzinę w rozumieniu przepisów spadkowych.
Testament – jedyna skuteczna forma zabezpieczenia konkubenta
Jeśli chcemy, aby partner/partnerka dziedziczyła po nas majątek – konieczne jest sporządzenie testamentu. Tylko testament pozwala skutecznie pominąć dziedziczenie ustawowe i przekazać majątek konkubentowi.
Najważniejsze zasady:
- testament można sporządzić samodzielnie (własnoręcznie podpisany),
- najbezpieczniej jednak sporządzić go notarialnie – zmniejsza to ryzyko podważenia,
- można zapisać konkubentowi cały majątek lub tylko jego część.
Prawo do zachowku – czy rodzina może podważyć testament?
Jeśli w testamencie konkubent został powołany do całości spadku, osoby z najbliższej rodziny (np. dzieci, małżonek, rodzice) mogą domagać się zachowku.
W praktyce oznacza to, że:
- rodzina może pozwać konkubenta o wypłatę części wartości spadku,
- konkubent nie ma prawa do zachowku po zmarłym partnerze,
- zachowek przysługuje tylko określonym ustawowo spadkobiercom.
Wspólne mieszkanie – co z prawem do lokalu po śmierci partnera?
Bardzo często partnerzy żyjący razem zajmują wspólne mieszkanie, ale tylko jeden z nich jest jego właścicielem. W przypadku jego śmierci:
- jeśli nie było testamentu – lokal dziedziczą ustawowi spadkobiercy (np. dzieci zmarłego),
- konkubent może zostać zmuszony do opuszczenia mieszkania,
- tylko testament lub zapis windykacyjny może zabezpieczyć prawo do lokalu.
Inne możliwości zabezpieczenia konkubenta
Poza testamentem istnieją dodatkowe formy ochrony praw partnera w konkubinacie:
- darowizna – możliwa jeszcze za życia, np. przekazanie udziałów w mieszkaniu,
- umowa dożywocia – zabezpiecza prawo do zamieszkania do końca życia,
- polisa na życie – konkubent może być wskazany jako uposażony, co nie wchodzi w skład masy spadkowej.
Podatek od spadków i darowizn – niekorzystne zasady dla konkubentów
Konkubenci należą do III grupy podatkowej, co oznacza, że obowiązuje ich najwyższy podatek od spadków i darowizn. Wysokość podatku zależy od wartości majątku – może wynieść nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Uwaga: konkubenci nie korzystają z żadnych zwolnień, które przysługują małżonkom, dzieciom czy rodzicom. Warto skonsultować się z prawnikiem, aby rozważyć inne formy przekazania majątku.
Podsumowanie – jak dziedziczyć po konkubencie?
Dziedziczenie po konkubencie jest możliwe wyłącznie w drodze testamentu. Brak formalizacji związku skutkuje całkowitym wyłączeniem partnera z kręgu spadkobierców ustawowych. Jeśli chcesz zabezpieczyć bliską Ci osobę – nie wystarczy wspólne mieszkanie czy wspólne życie. Konieczne są konkretne kroki prawne, które warto omówić z adwokatem.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
