Zachowek po rodzicach – jak się oblicza i komu przysługuje?

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która chroni interesy najbliższej rodziny spadkodawcy. W przypadku śmierci jednego z rodziców, dzieci, które nie zostały uwzględnione w testamencie, mogą dochodzić zachowku. To szczególnie istotne, gdy rodzic przekazał cały majątek jednemu z potomków lub osobie trzeciej. Warto wiedzieć, kto ma prawo do zachowku i jak ustala się jego wartość.

Komu przysługuje zachowek po rodzicach?

Zachowek po rodzicach przysługuje ich dzieciom, które:

• zostały pominięte w testamencie,
• nie otrzymały należnego majątku za życia spadkodawcy (np. w formie darowizny),
• nie zostały wydziedziczone lub uznane za niegodne dziedziczenia.

Jeśli dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej, jego udział przypada zstępnym (np. wnukom). Małżonek spadkodawcy również może być uprawniony do zachowku, jeśli został pominięty w testamencie.

Jak obliczyć wysokość zachowku?

Wysokość zachowku to część udziału spadkowego, który przysługiwałby danej osobie, gdyby dziedziczyła z ustawy. Podstawowe zasady są następujące:

• zachowek wynosi 1/2 wartości udziału spadkowego,
• w przypadku osób trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich – 2/3 udziału.

Do obliczenia wartości zachowku należy ustalić tzw. substrat zachowku, który obejmuje:

• wartość majątku spadkowego w chwili śmierci spadkodawcy,
• darowizny przekazane za życia (które podlegają doliczeniu),
• pomniejszenie o długi spadkowe.

Jakie darowizny się dolicza?

Do substratu zachowku dolicza się darowizny, które spadkodawca uczynił za życia – zwłaszcza na rzecz dzieci, wnuków lub osób trzecich. Istnieją jednak wyjątki, np. darowizny drobne lub dokonane zbyt dawno, mogą nie być uwzględniane. Typowe przykłady doliczanych darowizn:

• przekazanie mieszkania lub domu,
• wysokie przelewy bankowe,
• przepisanie majątku w akcie notarialnym.

Czy można dochodzić zachowku w sądzie?

Tak. Jeśli osoba uprawniona do zachowku nie uzyskała należnej kwoty dobrowolnie, może wystąpić z pozwem do sądu. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.

W toku postępowania sądowego ocenia się m.in.:

• czy rzeczywiście przysługuje zachowek,
• jaką wartość ma majątek spadkowy,
• czy były darowizny doliczane do masy spadkowej.

Przykład obliczenia zachowku

Ojciec pozostawił testament, w którym cały majątek przekazał jednemu synowi. Wartość spadku wynosi 600 000 zł. Drugi syn – całkowicie pominięty – ma prawo do zachowku w wysokości 1/2 z 1/2 (jego udział ustawowy), czyli 150 000 zł.

Podsumowanie

Zachowek po rodzicach to prawo, które chroni najbliższych przed całkowitym pominięciem w dziedziczeniu. Warto znać swoje uprawnienia i wiedzieć, jak wyliczyć wysokość zachowku. W sytuacjach spornych niezbędna będzie analiza testamentu, majątku spadkowego oraz ewentualnych darowizn.

tel. 32 307 01 77
[email protected]