Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) to narzędzie, dzięki któremu jedna osoba może zostać zatrzymana w dowolnym kraju Unii Europejskiej i przekazana do Polski. W praktyce oznacza to, że sprawy karne prowadzone w kraju mogą mieć natychmiastowy skutek za granicą. Poniżej wyjaśniamy, jak działa ENA i jakie kroki może podjąć obrona.
Czym jest Europejski Nakaz Aresztowania
ENA to decyzja sądu jednego państwa członkowskiego UE o zatrzymaniu i przekazaniu osoby przebywającej w innym kraju UE w celu prowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności. Zastąpił on klasyczną procedurę ekstradycji między krajami UE – jest szybszy, prostszy i zautomatyzowany.
Kiedy sąd wydaje ENA
- gdy osoba podejrzana lub skazana opuściła terytorium Polski,
- jeśli wcześniej wydano krajowy nakaz aresztowania,
- dla czynów zagrożonych karą co najmniej roku pozbawienia wolności,
- lub jeśli pozostała do odbycia kara wynosi co najmniej 4 miesiące.
W praktyce ENA jest często łączony z czerwoną notą Interpolu – wtedy osoba może zostać zatrzymana także poza UE.
Procedura ENA – krok po kroku
- Wydanie ENA przez sąd polski – zawiera dane, opis czynu, kwalifikację prawną i podstawy zatrzymania.
- Wpis do systemu SIS II (System Informacyjny Schengen) – informacja widoczna w całej UE.
- Zatrzymanie za granicą – lokalne organy powiadamiają Polskę i kierują osobę do sądu w kraju zatrzymania.
- Decyzja o przekazaniu – sąd analizuje formalne podstawy ENA i możliwe przeszkody.
- Transport do Polski – organizowany przez polskie służby w uzgodnionym terminie.
Jak się bronić przed przekazaniem
- Podważenie podstaw ENA – np. brak ważnego nakazu aresztowania w Polsce lub błędny opis czynu.
- Stan zdrowia i sytuacja rodzinna – możliwe powołanie się na art. 3 i 8 EKPC (ryzyko nieludzkiego traktowania lub naruszenie prawa do życia rodzinnego).
- Zasada specjalności – osoba wydana nie może być sądzona w Polsce za inne czyny niż te objęte ENA.
- Gwarancje prawne – zapewnienie prawa do obrony, tłumacza, kontaktu z adwokatem i informowania ambasady.
Kiedy można odmówić wykonania ENA
- jeśli osoba została już prawomocnie skazana lub uniewinniona w innym kraju UE za ten sam czyn,
- gdy ENA dotyczy czynu politycznego lub motywowanego prześladowaniem,
- jeśli istnieje ryzyko naruszenia praw człowieka (art. 6 EKPC),
- lub gdy Polska nie gwarantuje minimalnych standardów procesowych.
Ostateczna decyzja należy do sądu w kraju zatrzymania – w wielu przypadkach skuteczna obrona potrafi zablokować przekazanie lub opóźnić je do czasu uzupełnienia gwarancji.
