Spis treści
- Na czym polega ozusowanie umów zlecenia i B2B
- Kiedy ZUS może zażądać zapłaty składek
- OZUSowanie działalności B2B – typowe sytuacje
- Jak ZUS kwestionuje umowę i na jakiej podstawie
- OZUSowanie a pozorność umowy cywilnoprawnej
- Jak bronić się przed ozusowaniem umowy
- Najczęstsze błędy pracodawców i zleceniobiorców
- FAQ – najczęstsze pytania o ozusowanie
Na czym polega ozusowanie umów zlecenia i B2B
OZUSowanie to potoczne określenie decyzji ZUS, w której instytucja uznaje, że dana umowa – choć formalnie cywilnoprawna (zlecenie, kontrakt B2B, dzieło) – w rzeczywistości spełnia cechy stosunku pracy. W konsekwencji nakazuje naliczenie i zapłatę składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Najczęściej chodzi o sytuacje, gdy praca jest wykonywana pod kierownictwem, w określonym miejscu i czasie oraz za wynagrodzeniem miesięcznym – czyli jak w umowie o pracę, a nie o dzieło czy usługę biznesową.
Kiedy ZUS może zażądać zapłaty składek
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo zakwestionować charakter umowy w trzech przypadkach:
- gdy stwierdzi, że dana umowa była pozorna – zawarta tylko dla uniknięcia składek,
- gdy uzna, że rzeczywiście istniał stosunek pracy (zależność, podporządkowanie, wynagrodzenie okresowe),
- gdy dana osoba prowadząca działalność B2B w praktyce wykonywała zadania jak etatowiec – np. na wyłączność, w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę.
W takich przypadkach ZUS może domagać się zapłaty składek za okres nawet 5 lat wstecz (a w wyjątkowych sytuacjach – do 10 lat, gdy przerwano bieg przedawnienia).
OZUSowanie działalności B2B – typowe sytuacje
Najczęściej kontroli i ozusowania podlegają:
- programiści i konsultanci IT pracujący dla jednego klienta w pełnym wymiarze godzin,
- marketingowcy i graficy wykonujący stałe zadania bez ryzyka ekonomicznego,
- handlowcy i doradcy na „kontraktach menedżerskich” faktycznie pełniący funkcje kierownicze,
- specjaliści w branżach HR, finansowej, medycznej – świadczący usługi „na miejscu” w strukturach firmy.
W takich przypadkach ZUS często powołuje się na art. 22 §1 Kodeksu pracy, który definiuje stosunek pracy – nawet jeśli umowa została podpisana jako cywilna.
Jak ZUS kwestionuje umowę i na jakiej podstawie
Postępowanie rozpoczyna się zwykle po kontroli płatnika składek lub analizie danych z Krajowej Administracji Skarbowej. ZUS bada m.in.:
- czy zleceniobiorca ma wielu kontrahentów, czy tylko jednego,
- czy samodzielnie organizuje pracę, czy podlega poleceniom,
- czy ponosi ryzyko gospodarcze i koszty własne,
- czy rozlicza się za efekt, czy za czas pracy.
Jeśli organ uzna, że w praktyce praca ma cechy etatu, wydaje decyzję o obowiązku zapłaty składek – często z odsetkami i sankcjami.
OZUSowanie a pozorność umowy cywilnoprawnej
ZUS bardzo często kwalifikuje umowy jako pozorne, gdy nie wiążą się one z realnym wykonywaniem pracy, lecz zostały zawarte tylko po to, by uzyskać prawo do świadczeń (np. zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego).
Dotyczy to zwłaszcza przypadków, gdy osoba zawiera umowę tuż przed zwolnieniem lekarskim lub ciążą, a ZUS kwestionuje, czy rzeczywiście wykonywała czynności zawodowe.
Jak bronić się przed ozusowaniem umowy
Najskuteczniejszą obroną jest wykazanie faktycznej niezależności – zarówno organizacyjnej, jak i ekonomicznej. Pomocne są m.in.:
- dowody, że zleceniobiorca lub kontraktor miał wielu klientów,
- umowa wskazująca na odpowiedzialność za rezultat (nie czas pracy),
- potwierdzenia ponoszenia kosztów własnych (sprzęt, oprogramowanie, biuro),
- korespondencja biznesowa potwierdzająca samodzielność decyzji,
- raporty z wykonania usług (dzieła, projekty, wdrożenia).
Warto również wystąpić o opinię prawną lub reprezentację w postępowaniu – w wielu sprawach sądy uchylają decyzje ZUS, jeśli dowody potwierdzają rzeczywistą działalność gospodarczą.
Najczęstsze błędy pracodawców i zleceniobiorców
- brak dokumentacji potwierdzającej samodzielność kontraktora,
- rozliczanie „per godzina” zamiast „per projekt”,
- polecenia służbowe i kontrola godzin pracy,
- brak innych klientów (monopol jednego zleceniodawcy),
- brak realnego ryzyka gospodarczego po stronie wykonawcy.
Te elementy ZUS interpretuje jako przesłanki stosunku pracy i podstawę do ozusowania umowy.
FAQ – najczęstsze pytania o ozusowanie
Czy ZUS może cofnąć się o kilka lat wstecz?
Tak, co do zasady do 5 lat, a jeśli przedawnienie zostało przerwane – nawet do 10. Decyzje często obejmują całe okresy współpracy.
Czy można uniknąć ozusowania przy współpracy B2B?
Tak, jeśli kontrakt jest faktycznie biznesowy – obejmuje odpowiedzialność za rezultat, ryzyko gospodarcze i brak podporządkowania.
Czy ZUS może uznać umowę zlecenie za stosunek pracy?
Może, jeśli zleceniobiorca pracował jak etatowiec – w ustalonych godzinach, w biurze firmy, pod kierownictwem przełożonego.
Co zrobić po decyzji ZUS?
Należy złożyć odwołanie do sądu w terminie 30 dni. Warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach ubezpieczeniowych.
Powiązane artykuły
Potrzebujesz pomocy w sporze z ZUS?
Adwokat Łukasz Oleś reprezentuje przedsiębiorców i osoby fizyczne w sporach z ZUS, pomaga w odwołaniach od decyzji o ozusowaniu oraz prowadzi sprawy o uchylenie zaległości składkowych. Skontaktuj się, jeśli ZUS zakwestionował Twoją umowę lub działalność gospodarczą.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
