Spis treści

Na czym polega umowa o dzieło

Umowa o dzieło to jedna z podstawowych umów cywilnoprawnych, której celem jest uzyskanie konkretnego, indywidualnego rezultatu.
Nie liczy się więc sam proces wykonywania pracy, lecz efekt – tzw. dzieło, które można zweryfikować i odebrać.

To kluczowa różnica wobec umowy zlecenia, w której chodzi o wykonywanie określonych czynności, a nie o konkretny rezultat.

Kiedy ZUS może żądać składek od umowy o dzieło

Co do zasady, umowy o dzieło nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych ani zdrowotnych.
Jednak ZUS może uznać, że w rzeczywistości była to umowa zlecenia lub stosunek pracy – i wówczas naliczyć składki.

ZUS bada przede wszystkim:

  • czy rezultat był obiektywnie weryfikowalny (dzieło),
  • czy wykonawca działał samodzielnie, czy pod nadzorem zlecającego,
  • czy dzieło zostało przyjęte na podstawie protokołu odbioru,
  • czy umowa dotyczyła jednorazowego efektu, czy powtarzalnych czynności,
  • czy dzieło miało cechy twórcze, a nie odtwórcze.

Różnice między umową o dzieło a zleceniem

Cecha Umowa o dzieło Umowa zlecenie
Cel Osiągnięcie konkretnego rezultatu (dzieła) Wykonywanie czynności z należytą starannością
Kontrola Brak stałego nadzoru Możliwy bieżący nadzór zlecającego
Odpowiedzialność Za rezultat Za staranne działanie
Powtarzalność Zazwyczaj jednorazowe Powtarzalne czynności
Składki ZUS Nie – co do zasady Tak – obowiązkowo

Typowe przypadki, w których ZUS kwestionuje umowy o dzieło

  • umowy na prowadzenie szkoleń cyklicznych – ZUS uznaje, że to zlecenie, a nie dzieło,
  • umowy zlecone grafikowi, copywriterowi lub informatykom bez jednoznacznego efektu,
  • umowy powtarzane co miesiąc z tym samym wykonawcą,
  • brak opisu rezultatu w treści umowy („wykonywanie czynności biurowych”),
  • brak protokołu odbioru dzieła i potwierdzenia rezultatu.

ZUS coraz częściej analizuje te umowy po kilku latach, żądając składek za cały okres współpracy.

Orzecznictwo sądów w sprawach o dzieło

Sądy wielokrotnie wskazywały, że umowa o dzieło wymaga istnienia obiektywnie sprawdzalnego rezultatu.
Dziełem może być projekt graficzny, raport, utwór muzyczny, program komputerowy – ale nie „stała obsługa”, „prowadzenie biura” czy „pomoc administracyjna”.

Przykładowe orzeczenia:

  • wyrok SN z 26 marca 2021 r., II USKP 27/20 – „Powtarzalne szkolenia nie są dziełem, lecz zleceniem”,
  • wyrok SA w Krakowie z 19 września 2022 r., III AUa 275/22 – „Brak protokołu odbioru uniemożliwia uznanie umowy za dzieło”.

Jak się bronić przed ozusowaniem umowy o dzieło

Najskuteczniejszą obroną jest wykazanie, że powstał konkretny rezultat – np. raport, projekt, analiza, publikacja.
Ważne są:

  • opis dzieła w umowie (nazwa, cel, zakres),
  • protokół odbioru podpisany przez strony,
  • dowody pracy twórczej (pliki, wersje, e-maile),
  • brak bieżącego nadzoru zleceniodawcy.

W postępowaniu sądowym często kluczowy jest świadek potwierdzający samodzielność wykonawcy i istnienie konkretnego rezultatu.

FAQ – najczęstsze pytania o umowy o dzieło

Czy każda umowa o dzieło jest bez składek?

Tak, ale tylko wtedy, gdy faktycznie dotyczy stworzenia konkretnego dzieła – nie cyklicznego świadczenia usług.

Czy ZUS może kontrolować stare umowy?

Tak, do 5 lat wstecz – a jeśli przerwano przedawnienie, nawet do 10. ZUS często analizuje archiwalne umowy o dzieło z okresu 2016–2019.

Co zrobić, gdy ZUS uzna dzieło za zlecenie?

Złożyć odwołanie do sądu w terminie 30 dni od doręczenia decyzji. W sądzie można powołać dowody na istnienie rezultatu.

Czy można zawrzeć kilka umów o dzieło z tym samym wykonawcą?

Tak, o ile każda dotyczy innego rezultatu i nie ma charakteru ciągłego.

Powiązane artykuły

Potrzebujesz pomocy w sporze z ZUS?

Adwokat Łukasz Oleś reprezentuje klientów w sprawach dotyczących umów o dzieło, kwestionowanych przez ZUS.
Pomaga w odwołaniach, przygotowaniu dokumentacji i strategii procesowej, by uniknąć obowiązku zapłaty składek.

Powiązane wpisy