Stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku – czym się różnią i kiedy je stosować?

W polskim prawie spadkowym często mylone są dwie instytucje: stwierdzenie nabycia spadku oraz dział spadku. Choć obie dotyczą sytuacji po śmierci spadkodawcy, mają zupełnie inne cele i skutki prawne. W tym poradniku wyjaśniamy krok po kroku, na czym polegają różnice, kiedy przeprowadza się każde z postępowań, jakie dokumenty i koszty trzeba ponieść, a także jakie błędy popełniają spadkobiercy.

Stwierdzenie nabycia spadku – co to jest?

Stwierdzenie nabycia spadku to postępowanie sądowe, które ma na celu ustalenie, kto i w jakiej części dziedziczy po zmarłym. Sąd nie dzieli jeszcze konkretnych składników majątku – jedynie potwierdza, kto jest spadkobiercą ustawowym lub testamentowym oraz jaki udział przypada każdemu z nich.

Przykład: jeśli zmarły zostawił żonę i dwoje dzieci, sąd stwierdzi, że żona dziedziczy 1/3, a każde dziecko po 1/3. Nie rozstrzyga jednak, kto przejmuje mieszkanie, samochód czy środki na rachunku bankowym.

Podstawy prawne

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku reguluje Kodeks cywilny oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 1025 k.c. i nast.). Postępowanie to można wszcząć w każdym czasie, choć w praktyce jest wymagane do wielu czynności prawnych – np. wpisu własności nieruchomości do księgi wieczystej.

Dlaczego stwierdzenie nabycia spadku jest ważne?

• bez tego postanowienia (lub aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza) nie można ujawnić prawa własności w księdze wieczystej,
• banki i instytucje finansowe wymagają go, aby wypłacić środki ze zmarłego konta,
• to punkt wyjścia do dalszych rozliczeń między spadkobiercami.

Dział spadku – co to jest?

Dział spadku to podział majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców. Polega na przyznaniu konkretnych składników majątku poszczególnym osobom albo na sprzedaży majątku i podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży. Celem działu spadku jest zakończenie współwłasności, jaka powstała między spadkobiercami z chwilą śmierci spadkodawcy.

Przykład: w wyniku stwierdzenia nabycia spadku żona i dwoje dzieci dziedziczą po 1/3. W dziale spadku sąd lub notariusz przyznaje mieszkanie żonie, samochód jednemu dziecku, a drugiemu dziecku środki pieniężne albo ustala spłaty.

Podstawy prawne działu spadku

Dział spadku regulują przepisy art. 1035–1046 Kodeksu cywilnego oraz przepisy postępowania cywilnego. Można go przeprowadzić:

• przed notariuszem – jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni,
• w sądzie – gdy brak zgody co do podziału.

Najważniejsze różnice między stwierdzeniem a działem spadku

Kiedy przeprowadza się stwierdzenie nabycia spadku?

Najczęściej w ciągu kilku miesięcy od śmierci spadkodawcy, ponieważ:

• jest wymagane do obrotu nieruchomością,
• banki i instytucje żądają postanowienia sądu lub aktu notarialnego,
• bez tego spadkobiercy pozostają w stanie nieformalnej wspólności, co utrudnia podejmowanie decyzji.

Kiedy przeprowadza się dział spadku?

Dział spadku można przeprowadzić w dowolnym czasie po stwierdzeniu nabycia. W praktyce dzieje się to, gdy spadkobiercy:

• chcą uregulować własność poszczególnych składników (np. mieszkania),
• nie zgadzają się co do sposobu korzystania z majątku,
• potrzebują formalnego zakończenia współwłasności, aby sprzedać nieruchomość lub uzyskać kredyt.

Procedura stwierdzenia nabycia spadku

1. Wniosek do sądu rejonowego (wydział cywilny) – opłata 100 zł.
2. Załączenie aktu zgonu spadkodawcy, testamentu (jeśli istnieje) i dokumentów stanu cywilnego spadkobierców.
3. Rozprawa – sąd przesłuchuje wnioskodawcę i świadków, jeśli to potrzebne.
4. Postanowienie sądu – wskazuje spadkobierców i udziały.

Alternatywnie – notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, sporządzany przy obecności wszystkich spadkobierców.

Procedura działu spadku

Przed notariuszem

Wymagana jest zgoda wszystkich spadkobierców co do podziału. Notariusz sporządza akt notarialny, w którym wskazuje, komu przypadają poszczególne składniki, a jeśli konieczne – ustala spłaty lub dopłaty.

W sądzie

1. Wniosek o dział spadku (opłata 500 zł lub 300 zł, jeśli wniosek zawiera zgodny projekt podziału).
2. Sąd powołuje biegłych (np. rzeczoznawcę majątkowego), gdy trzeba wycenić majątek.
3. Wydaje postanowienie, które przyznaje poszczególne składniki majątku i ewentualne spłaty.

Koszty

• stwierdzenie nabycia spadku w sądzie – 100 zł,
• akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza – zwykle od 100 do 200 zł + VAT,
• dział spadku – 500 zł (sąd) lub 300 zł (zgodny projekt), u notariusza – taksa notarialna zależna od wartości majątku,
• dodatkowe koszty: opinie biegłych, odpisy, wpisy do ksiąg wieczystych.

Najczęstsze błędy spadkobierców

• przekonanie, że stwierdzenie nabycia spadku równa się działowi spadku,
• brak uregulowania współwłasności przez lata – co blokuje sprzedaż czy kredyt,
• brak zgodnego projektu działu spadku – co wydłuża i podraża postępowanie,
• pomijanie dokumentów (np. aktu małżeństwa lub urodzenia), które są wymagane przez sąd lub notariusza.

FAQ

Czy muszę najpierw zrobić stwierdzenie, a potem dział?

Tak. Najpierw sąd (lub notariusz) musi ustalić, kto jest spadkobiercą i w jakich częściach. Dopiero później można dzielić majątek.

Czy mogę sprzedać nieruchomość po stwierdzeniu nabycia spadku?

Nie, jeśli jest kilku spadkobierców – sprzedawać może tylko całość wspólnie. Aby swobodnie dysponować udziałem lub całością, trzeba przeprowadzić dział spadku.

Czy dział spadku zawsze wymaga sądu?

Nie. Jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni, można zrobić to u notariusza. Sąd potrzebny jest wtedy, gdy nie ma porozumienia.

Podsumowanie

Stwierdzenie nabycia spadku to formalne potwierdzenie, kto dziedziczy i w jakich udziałach. Dział spadku to faktyczny podział majątku, który kończy współwłasność. Oba etapy są ważne i często następują po sobie, ale mają różny cel i skutki. Warto pamiętać, że bez działu spadku współwłasność trwa, co utrudnia zarządzanie i obrót majątkiem.

tel. 32 307 01 77
[email protected]