W polskim prawie spadkowym zachowek chroni najbliższych krewnych zmarłego przed całkowitym pominięciem ich w testamencie. Najczęściej mówi się o dzieciach i małżonku spadkodawcy – ale co z wnukami? Czy wnuk może żądać zachowku po dziadku lub babci? Odpowiedź nie jest oczywista – zależy od sytuacji rodzinnej i dziedziczenia ustawowego.
Kiedy wnuk może żądać zachowku?
Prawo do zachowku przysługuje osobom, które dziedziczyłyby po zmarłym na podstawie ustawy – czyli bez testamentu. Wnuk może dochodzić zachowku tylko w jednym przypadku:
gdy jego rodzic – dziecko spadkodawcy – nie żyje w chwili otwarcia spadku.
Wówczas wnuk wchodzi do spadku z tytułu tzw. reprezentacji, czyli „w miejsce” swojego zmarłego rodzica. To samo dotyczy prawnuków – jeśli zarówno dziecko, jak i wnuk spadkodawcy nie żyją.
Przykład:
Babcia sporządza testament, w którym cały majątek zapisuje swojej córce, pomijając syna, który zmarł kilka lat wcześniej. Syn miał jedną córkę – wnuczkę babci. W takim przypadku wnuczka może domagać się zachowku, bo weszła w miejsce swojego zmarłego ojca.
Kiedy wnuk nie ma prawa do zachowku?
Wnuk nie może żądać zachowku, jeśli:
- jego rodzic – dziecko spadkodawcy – żyje i został uwzględniony w dziedziczeniu,
- wnuk nie jest spadkobiercą ustawowym w konkretnej sytuacji rodzinnej,
- został wydziedziczony lub sam odrzucił spadek.
W praktyce oznacza to, że wnuk nie ma automatycznego prawa do zachowku. Musi istnieć podstawa do wejścia w prawa zmarłego rodzica.
Jak obliczyć zachowek dla wnuka?
Wnuk dziedziczący z tytułu reprezentacji otrzymuje zachowek w wysokości odpowiadającej udziałowi, który przysługiwałby jego zmarłemu rodzicowi. Jeśli było więcej dzieci, udział się dzieli proporcjonalnie.
Przykład: Zmarły miał dwoje dzieci – córkę (żyjącą) i syna (zmarłego). Syn pozostawił jedno dziecko – wnuczkę. Gdyby spadek był dzielony ustawowo, każde z dzieci otrzymałoby 1/2. Zatem wnuczka może domagać się zachowku odpowiadającego 1/2 z 1/2 – czyli 1/4 wartości spadku. Jeśli spełnia przesłanki do wyższej stawki (np. niepełnosprawność, niepełnoletniość) – może to być 1/3 z 1/2.
Jakie kroki powinien podjąć wnuk?
Wnuk chcący dochodzić zachowku powinien:
- upewnić się, że jego rodzic – dziecko spadkodawcy – nie żył w chwili śmierci spadkodawcy,
- sprawdzić, czy został pominięty w testamencie,
- ustalić wartość spadku i swój udział w nim,
- wezwać spadkobierców testamentowych do zapłaty zachowku (wezwanie przedsądowe),
- jeśli nie dojdzie do ugody – wytoczyć powództwo o zachowek.
Jaki jest termin na dochodzenie zachowku?
Zachowek przedawnia się z upływem:
- 5 lat od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), jeśli nie było testamentu,
- 5 lat od ogłoszenia testamentu – jeśli zachowek przysługuje z powodu jego pominięcia.
Podsumowanie
Wnuk może domagać się zachowku, ale tylko wtedy, gdy jego rodzic – dziecko zmarłego – nie żyje. Nie jest to prawo automatyczne – trzeba wykazać uprawnienie wynikające z dziedziczenia ustawowego i odpowiednio udokumentować wartość spadku. Zachowek można wyegzekwować ugodowo lub przed sądem.
Potrzebujesz pomocy w sprawie zachowku po dziadkach lub babci? Skontaktuj się z kancelarią – przeanalizujemy Twoją sytuację i poprowadzimy sprawę o zachowek od A do Z.
Zobacz również:
