Zachowek po rozwodzie – czy byłemu małżonkowi coś się należy?

Rozwód oznacza definitywny koniec wspólności majątkowej i osobistej między małżonkami. W praktyce często pojawia się jednak pytanie: czy po rozwodzie były małżonek może domagać się zachowku po śmierci drugiego? Odpowiedź zależy od kilku czynników, m.in. od momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego i istnienia więzi rodzinnych w chwili otwarcia spadku. Poniżej wyjaśniamy to krok po kroku.

Kiedy były małżonek nie ma prawa do zachowku

Zgodnie z art. 991 kodeksu cywilnego, do zachowku uprawnieni są: zstępni (dzieci, wnuki), małżonek i rodzice spadkodawcy, jeśli byliby powołani do spadku z ustawy. Oznacza to, że tylko aktualny małżonek ma prawo do zachowku – nie osoba, z którą spadkodawca był rozwiedziony.

Były małżonek traci status „osoby najbliższej” z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Od tego momentu nie może żądać zachowku, nawet jeśli wcześniej przysługiwały mu prawa do majątku wspólnego.

Wyjątek – śmierć przed uprawomocnieniem się rozwodu

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy śmierć nastąpiła przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego. W takim przypadku małżeństwo formalnie nadal istnieje, więc małżonek wciąż ma status spadkobiercy ustawowego i może domagać się zachowku.

Podobnie będzie, jeśli sąd orzekł rozwód z winy drugiego małżonka, ale wyrok nie zdążył się uprawomocnić. Wtedy prawo do zachowku pozostaje po stronie osoby, która formalnie nadal jest małżonkiem.

Zachowek przy dzieciach z drugiego małżeństwa

W praktyce problem zachowku po rozwodzie pojawia się często, gdy spadkodawca zawiera nowy związek i ma dzieci z kolejnego małżeństwa. W takiej sytuacji krąg uprawnionych do zachowku obejmuje dzieci z obu związków, ale już nie byłego małżonka.

Jeśli jednak były małżonek dokonywał wcześniej darowizn na rzecz zmarłego (np. wspólne mieszkanie, wkład w majątek), może rozważyć roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia lub udziału w dorobku, ale nie z tytułu zachowku.

Czy testament może zmienić sytuację byłego małżonka

Spadkodawca może w testamencie zapisać byłemu małżonkowi część majątku, ale to nie tworzy prawa do zachowku – jest to wyłącznie dobrowolne powołanie do spadku. W razie braku testamentu, były małżonek nie dziedziczy z ustawy i nie ma roszczenia o zachowek.

Inaczej wygląda sytuacja, gdy po rozwodzie nie doszło do podziału majątku wspólnego. Wtedy były małżonek może dochodzić rozliczenia majątkowego, ale nie zachowku – to odrębne postępowanie cywilne.

FAQ – najczęstsze pytania

Czy były małżonek może dostać zachowek po śmierci ex-męża lub żony?
Nie, jeśli wyrok rozwodowy się uprawomocnił. Były małżonek traci status spadkobiercy ustawowego.

Czy rozwód unieważnia prawo do zachowku?
Tak – z chwilą uprawomocnienia się rozwodu ustaje prawo do dziedziczenia ustawowego i zachowku.

A jeśli były małżonek był w testamencie?
Wtedy może dziedziczyć tylko w zakresie wskazanym w testamencie, ale nie może żądać zachowku ponad tę część.

Czy dzieci z pierwszego małżeństwa mogą żądać zachowku po drugim małżonku rodzica?
Tak, jeśli ten drugi małżonek był spadkodawcą, a dzieci byłyby powołane do dziedziczenia z ustawy.

Podsumowanie i kontakt

Po rozwodzie były małżonek nie ma prawa do zachowku, nawet jeśli przez wiele lat współtworzył majątek. Prawo do zachowku przysługuje wyłącznie aktualnemu małżonkowi, dzieciom i rodzicom spadkodawcy. Warto jednak rozważyć inne możliwości ochrony interesów – np. rozliczenie majątku wspólnego lub darowizn dokonanych w trakcie trwania małżeństwa.