Rozwód formalnie kończy małżeństwo, ale niekoniecznie kończy wszelkie związane z nim roszczenia – zwłaszcza gdy jedna ze stron dziedziczy spadek. W praktyce pojawia się pytanie: czy po rozwodzie były małżonek może domagać się zachowku po zmarłym byłym partnerze?
Odpowiedź zależy od kilku czynników – w tym od czasu rozwodu, testamentu, daty śmierci i relacji spadkowych.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która chroni najbliższych członków rodziny spadkodawcy – przede wszystkim dzieci, małżonka i rodziców. Gdy zostali oni pominięci w testamencie, mają prawo dochodzić określonej części wartości spadku od osób, które spadek otrzymały.
Zachowek wynosi:
- 1/2 wartości udziału spadkowego, który przypadłby ustawowo,
- 2/3 tej wartości, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni.
Czy były małżonek ma prawo do zachowku?
Co do zasady – nie. Po rozwodzie byli małżonkowie nie są już wobec siebie spadkobiercami ustawowymi, a to oznacza, że:
- nie dziedziczą po sobie, jeśli nie sporządzono testamentu,
- nie mają prawa do zachowku, bo nie są już „osobami uprawnionymi” w rozumieniu art. 991 kc.
Zatem: rozwód wyklucza byłego małżonka z kręgu osób uprawnionych do zachowku.
Wyjątki – kiedy były małżonek może coś odziedziczyć?
Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zmarły:
- sporządził testament, w którym powołał byłego małżonka do dziedziczenia,
- nie odwołał wcześniejszego testamentu, mimo rozwodu – wtedy testament może nadal obowiązywać,
- udzielił darowizny jeszcze przed rozwodem – może być to przedmiot roszczenia o zachowek przez dzieci lub innych spadkobierców.
W takich przypadkach byli małżonkowie mogą być pozwani – lub sami pozywać – ale nie jako uprawnieni do zachowku, tylko jako spadkobiercy testamentowi lub beneficjenci darowizn.
A co z byłym małżonkiem, jeśli rozwód nie był prawomocny?
Jeśli w chwili śmierci postępowanie rozwodowe było w toku i nie zapadł jeszcze prawomocny wyrok – małżonkowie nadal są traktowani jak pozostający w związku małżeńskim. W takiej sytuacji:
- małżonek może dziedziczyć ustawowo,
- a jeśli został pominięty w testamencie – może dochodzić zachowku.
Podobnie, jeśli małżonkowie żyli w separacji, ale bez orzeczenia sądu – były partner nadal ma status spadkobiercy ustawowego.
Czy można zabezpieczyć się przed roszczeniami byłego małżonka?
Tak – najlepiej przez:
- sporządzenie nowego testamentu po rozwodzie,
- uregulowanie rozliczeń majątkowych po rozwodzie (np. zniesienie współwłasności),
- unikanie darowizn na rzecz byłego małżonka bez analizy skutków podatkowo-spadkowych.
W sprawach bardziej złożonych warto skonsultować się z adwokatem – zwłaszcza jeśli chodzi o duży majątek lub dzieci z różnych związków.
Podsumowanie
Po rozwodzie były małżonek traci uprawnienia do zachowku – chyba że został powołany do spadku w testamencie lub otrzymał darowizny. Jeśli jednak rozwód nie był prawomocny w chwili śmierci – roszczenie o zachowek może być zasadne.
Masz pytania o dziedziczenie po rozwodzie lub chcesz uchronić majątek przed roszczeniami byłego małżonka? Skontaktuj się z kancelarią – przeanalizujemy Twoją sytuację i zaproponujemy skuteczne rozwiązania.
Zobacz również:
