Fałszywe zeznania to przestępstwo, które podważa wiarygodność wymiaru sprawiedliwości. Zgodnie z art. 233 kodeksu karnego, kto składając zeznania przed organem prowadzącym postępowanie zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności. Odpowiedzialność za fałszywe zeznania dotyczy zarówno świadków, jak i biegłych czy tłumaczy, którzy odgrywają istotną rolę w procesie.
Podstawa prawna – art. 233 KK
Art. 233 §1 KK stanowi: „Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
Przepis obejmuje nie tylko postępowania sądowe, ale również np. przesłuchania przed prokuratorem czy organami administracyjnymi, jeśli zeznania mają charakter dowodowy.
Kogo dotyczy odpowiedzialność za fałszywe zeznania?
Odpowiedzialność ponoszą osoby, które zostały formalnie pouczone o obowiązku mówienia prawdy i o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Najczęściej są to:
- świadkowie w procesie karnym, cywilnym czy administracyjnym,
- biegli sądowi, którzy sporządzają opinie,
- tłumacze powołani przez sąd lub prokuratora,
- osoby przesłuchiwane w charakterze świadka przez organy ścigania.
Kiedy nie ma odpowiedzialności?
Nie każdy, kto mówi nieprawdę, odpowiada z art. 233 KK. Odpowiedzialności nie ponosi m.in.:
- oskarżony w procesie karnym – ma prawo do obrony i nie podlega karze za kłamstwo,
- osoba, która nie została pouczona o odpowiedzialności za fałszywe zeznania,
- świadek, który korzysta z prawa do odmowy zeznań (np. wobec najbliższych).
Kary za fałszywe zeznania
Kodeks karny przewiduje różne sankcje w zależności od charakteru czynu:
- kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat (typ podstawowy),
- do 10 lat – jeżeli fałszywe zeznania dotyczą poważnych spraw, np. o przestępstwo zagrożone surową karą,
- kara łagodniejsza – jeżeli sprawca działał pod wpływem strachu, groźby lub innego nacisku.
Dlaczego fałszywe zeznania są groźne?
Fałszywe zeznania mogą prowadzić do:
- niesłusznego skazania osoby niewinnej,
- bezpodstawnego uniewinnienia sprawcy,
- przewlekłości i komplikacji w procesie,
- podważenia zaufania do wymiaru sprawiedliwości.
Jak bronić się przed zarzutem fałszywych zeznań?
Obrona w sprawie o fałszywe zeznania polega najczęściej na wykazywaniu braku zamiaru wprowadzenia w błąd lub udowodnieniu, że nie doszło do formalnego pouczenia świadka. Ważne są także okoliczności, w jakich składano zeznania – stres, nieprecyzyjne pytania czy brak pełnej wiedzy mogą ograniczać odpowiedzialność karną.
FAQ – najczęstsze pytania
Czy świadek może odmówić zeznań? Tak, jeśli sprawa dotyczy osoby najbliższej. Skorzystanie z tego prawa nie wiąże się z żadną odpowiedzialnością.
Czy oskarżony może kłamać w sądzie? Tak – oskarżony korzysta z prawa do obrony i nie podlega karze za fałszywe zeznania.
Czy każda nieścisłość to fałszywe zeznanie? Nie – tylko świadome i istotne mijanie się z prawdą, mające znaczenie dla sprawy.
Podsumowanie
Fałszywe zeznania to poważne przestępstwo, które może mieć daleko idące konsekwencje – zarówno dla oskarżonego, jak i dla całego procesu. Art. 233 KK przewiduje surowe sankcje, ale jednocześnie chroni osoby uprawnione do odmowy zeznań. W praktyce każda sprawa wymaga dokładnej analizy okoliczności i oceny, czy rzeczywiście doszło do złamania prawa.
