Art. 233 kk dotyczy składania fałszywych zeznań oraz fałszywych opinii i tłumaczeń w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy. Przepis obejmuje zarówno świadka, jak i biegłego, rzeczoznawcę czy tłumacza. Poniżej wyjaśniono zakres odpowiedzialności, progi kar oraz typowe sytuacje z praktyki.
Art. 233 kodeksu karnego – na czym polega czyn?
Odpowiedzialności podlega osoba, która składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu ustawowym, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę. W przypadku biegłego, rzeczoznawcy lub tłumacza odpowiedzialność dotyczy przedstawienia fałszywej opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia.
Kary przewidziane w art. 233 kk
- § 1 (świadek): kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat,
- § 1a (obawa przed odpowiedzialnością własną lub najbliższych): kara od 3 miesięcy do 5 lat,
- § 4 (biegły/rzeczoznawca/tłumacz): kara od 1 roku do 10 lat,
- § 4a (nieumyślna fałszywa opinia/tłumaczenie z istotną szkodą dla interesu publicznego): kara do 3 lat.
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeśli: fałszywe zeznanie/opinia dotyczy okoliczności bez wpływu na rozstrzygnięcie albo sprawca dobrowolnie je sprostuje przed wydaniem rozstrzygnięcia (§ 5).
Warunki odpowiedzialności – pouczenie, przyrzeczenie i prawo do milczenia
- warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności świadka jest prawidłowe uprzedzenie o odpowiedzialności karnej albo odebranie przyrzeczenia (§ 2),
- świadek nie podlega karze z § 1a, jeżeli nie wiedział o prawie odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania (§ 3),
- przepisy § 1–3 i 5 stosuje się odpowiednio do osoby składającej oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej (np. formularze urzędowe) – § 6.
Świadek a oskarżony – ważne rozróżnienie
Oskarżony realizuje prawo do obrony i nie ma obowiązku dostarczania dowodów własnej winy. Przepis art. 233 kk dotyczy co do zasady świadków (oraz biegłych, tłumaczy). W praktyce kluczowe jest prawidłowe ustalenie statusu procesowego osoby składającej wypowiedź.
Typowe sytuacje z praktyki
- postępowania karne i cywilne – zatajanie istotnych faktów przez świadka,
- postępowania administracyjne i dyscyplinarne – fałszywe oświadczenia składane pod rygorem odpowiedzialności,
- opinie biegłych – pominięcie danych lub wnioski niezgodne z ustaleniami; w wypadkach nieumyślnych możliwy § 4a.
Kluczowe dowody i okoliczności oceny sądu
- czy pouczenie o odpowiedzialności karnej było prawidłowe i udokumentowane,
- czy zeznanie/opinia miały realny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy,
- czy sprawca dobrowolnie sprostował nieprawdę przed rozstrzygnięciem,
- czy w wypadku biegłego/tłumacza fałszywość wynika z umyślności, czy nieumyślnego błędu.
Najczęstsze błędy popełniane przez strony
- składanie wyjaśnień/zeznania bez znajomości praw i obowiązków,
- brak żądania utrwalenia i odczytania pouczenia w protokole,
- ignorowanie możliwości sprostowania wypowiedzi przed rozstrzygnięciem,
- publiczne komentarze w mediach społecznościowych naruszające spójność wersji wydarzeń.
FAQ – najczęstsze pytania o art. 233 kk
Co grozi za fałszywe zeznania?
Za podstawowy typ z § 1 grozi kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności; dla biegłych i tłumaczy z § 4 – od 1 roku do 10 lat.
Czy można uniknąć kary, jeśli sprostuje się nieprawdę?
Tak, sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę, a nawet od niej odstąpić, gdy sprostowanie nastąpi przed wydaniem rozstrzygnięcia albo gdy nieprawda dotyczy kwestii bez znaczenia dla sprawy (§ 5).
Czy brak pouczenia wyłącza odpowiedzialność?
Co do zasady – tak; poprawne pouczenie świadka jest warunkiem odpowiedzialności z § 2. Warto zadbać o właściwy zapis w protokole.
Czy świadek, który boi się odpowiedzialności karnej, też odpowiada?
Tak, ale wówczas stosuje się łagodniejszy typ z § 1a (3 mies.–5 lat), z dodatkową ochroną dla osób, które nie wiedziały o prawie odmowy zeznań (§ 3).
Potrzebna indywidualna pomoc?
Kancelaria analizuje dokumenty, weryfikuje prawidłowość pouczeń i ocenia ryzyko odpowiedzialności, w tym możliwość zastosowania klauzul łagodzących z § 5.
tel. 323070177
[email protected]
