Co to jest przedawnienie karalności?
Przedawnienie w prawie karnym to sytuacja, w której po upływie określonego czasu od popełnienia przestępstwa państwo traci prawo do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Oznacza to, że nie można już wszcząć postępowania karnego ani wydać wyroku skazującego – nawet jeśli przestępstwo faktycznie miało miejsce.
Instytucja ta ma na celu zapewnienie stabilności prawnej oraz uwzględnienie faktu, że po wielu latach trudniej o rzetelne ustalenie stanu faktycznego i sprawiedliwe rozstrzygnięcie.
Jakie są terminy przedawnienia w zależności od rodzaju przestępstwa?
Terminy przedawnienia są określone w art. 101 §1 Kodeksu karnego i zależą od rodzaju oraz zagrożenia karą:
- 30 lat – zbrodnie zabójstwa (art. 148 k.k.),
- 20 lat – przestępstwa zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności lub 25 lat,
- 15 lat – przestępstwa zagrożone karą powyżej 5 lat,
- 10 lat – przestępstwa zagrożone karą do 5 lat,
- 5 lat – występki zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności,
- 3 lata – wykroczenia.
W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego (np. zniesławienie, zniewaga) przedawnienie następuje zazwyczaj po roku od dnia, w którym pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy, ale nie później niż po 3 latach od popełnienia czynu.
Czy przedawnienie może zostać przerwane?
Tak. Przedawnienie ulega przerwaniu m.in. poprzez:
- wszczęcie postępowania przygotowawczego (np. wszczęcie śledztwa lub dochodzenia),
- zatrzymanie lub przesłuchanie podejrzanego,
- złożenie aktu oskarżenia w sądzie,
- wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów.
Po każdej przerwie bieg przedawnienia rozpoczyna się od nowa. Dodatkowo obowiązują przepisy o przedawnieniu karalności wykonania kary – czyli ograniczeniu czasowym co do możliwości jej wykonania po wydaniu prawomocnego wyroku.
Jakie są wyjątki od przedawnienia?
Polskie prawo karne przewiduje wyjątki od ogólnych zasad przedawnienia:
- Brak przedawnienia dla zbrodni przeciwko ludzkości, przestępstw wojennych i niektórych przestępstw seksualnych wobec dzieci (np. art. 200 k.k.).
- Zawieszenie biegu przedawnienia w przypadku nieletnich ofiar przestępstw seksualnych – termin rozpoczyna się dopiero po ukończeniu przez nich 18 roku życia.
Niektóre zmiany przepisów wprowadziły wydłużenie okresów przedawnienia – np. nowelizacja z 2015 roku oraz kolejne w 2020 i 2023 r. mają zastosowanie także do przestępstw popełnionych wcześniej, jeśli nie doszło jeszcze do ich przedawnienia.
Jak może pomóc obrońca w sprawie przedawnienia?
Obrońca w sprawach karnych dokładnie analizuje, czy upłynął już termin przedawnienia i może złożyć stosowny wniosek o umorzenie postępowania. Działania adwokata mogą obejmować:
- ocenę momentu popełnienia czynu oraz rodzaju przestępstwa,
- ustalenie, czy doszło do przerwania lub zawieszenia biegu przedawnienia,
- reprezentację w postępowaniu sądowym lub przygotowawczym,
- wnioskowanie o umorzenie sprawy z powodu upływu terminu karalności.
W praktyce wielu oskarżonych nie wie, że ich sprawa może ulec zakończeniu właśnie z powodu przedawnienia. Dlatego tak istotna jest profesjonalna analiza prawna jeszcze przed złożeniem wyjaśnień lub udziałem w przesłuchaniu.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
