Większość osób słysząc słowo „alimenty”, myśli wyłącznie o obowiązku jednego z rodziców względem dziecka. Tymczasem w polskim prawie funkcjonuje tzw. rozszerzony obowiązek alimentacyjny, który w niektórych sytuacjach obejmuje również dziadków. Kiedy możliwe jest wystąpienie z żądaniem alimentów przeciwko babci lub dziadkowi? Jakie warunki muszą być spełnione? Jak wygląda procedura i co należy przygotować?
Obowiązek alimentacyjny – jak działa hierarchia?
W polskim prawie obowiązek alimentacyjny wynika z pokrewieństwa. Zgodnie z art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dotyczy on nie tylko rodziców i dzieci, ale również dalszych krewnych – w tym dziadków. Obowiązek ten ma jednak określoną kolejność:
- W pierwszej kolejności alimenty należą się od rodziców,
- Jeśli rodzice nie żyją, nie są znani, są niewypłacalni lub całkowicie niezdolni do świadczeń – obowiązek przechodzi na dziadków,
- Dopiero dalej odpowiedzialność mogą ponosić pełnoletnie rodzeństwo lub dzieci względem rodziców.
Oznacza to, że dziadkowie mogą zostać pozwani o alimenty dopiero w sytuacji, gdy rodzice nie mogą realnie spełniać swojego obowiązku – z przyczyn obiektywnych.
W jakich sytuacjach można żądać alimentów od dziadków?
Przykładowe sytuacje, w których sąd może przyznać alimenty od dziadków:
- ojciec dziecka nie żyje, a matka nie ma żadnych dochodów,
- matka jest ciężko chora, niezdolna do pracy, a ojciec jest nieznany,
- oboje rodzice są pozbawieni praw rodzicielskich i nie interesują się losem dziecka,
- rodzic nie ma żadnego majątku i nie wykonuje zawodu – a egzekucja alimentów wobec niego okazała się bezskuteczna,
- rodzice porzucili dziecko, a dziadkowie mają stałe dochody i realną możliwość wsparcia finansowego.
W każdym przypadku sąd dokładnie bada zarówno sytuację dziecka, jak i możliwości zarobkowe oraz majątkowe dziadków. Nie wystarczy samo pokrewieństwo – musi zaistnieć realna potrzeba i niemożność uzyskania świadczenia od rodziców.
Jak sąd ocenia możliwości finansowe dziadków?
Sąd bierze pod uwagę m.in.:
- dochody emerytalne lub rentowe,
- posiadany majątek – nieruchomości, oszczędności, pojazdy,
- koszty utrzymania (np. opłaty mieszkaniowe, leczenie),
- aktualne zobowiązania alimentacyjne wobec innych członków rodziny,
- faktyczną zdolność do regularnego świadczenia wsparcia.
Jeśli dziadkowie są w stanie samodzielnie się utrzymać i zostaje im nadwyżka finansowa – mogą zostać zobowiązani do płacenia alimentów na wnuka lub wnuczkę.
Na czym polega obowiązek alimentacyjny dziadków?
Obowiązek ten może przyjąć formę:
- miesięcznego świadczenia pieniężnego,
- pokrywania określonych kosztów życia dziecka (np. wyżywienie, ubrania, szkoła),
- w wyjątkowych przypadkach – osobistego starania się o utrzymanie dziecka (gdy mieszka ono z dziadkami).
Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz możliwości finansowych zobowiązanego. Nie ma tu sztywnych stawek – każda sprawa oceniana jest indywidualnie.
Jak wygląda procedura? Kto może złożyć pozew?
Pozew o alimenty od dziadków składa:
- rodzic lub opiekun prawny dziecka,
- pełnomocnik działający w imieniu dziecka (np. adwokat),
- w niektórych sytuacjach – przedstawiciel instytucji (np. ośrodek pomocy społecznej).
Pozew składa się do sądu rejonowego – wydziału rodzinnego, właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Należy dołączyć:
- odpis aktu urodzenia dziecka,
- zaświadczenia o dochodach i kosztach utrzymania,
- dokumentację wskazującą, że rodzice nie są w stanie płacić alimentów,
- dowody na sytuację majątkową dziadków (jeśli są dostępne).
Czy dziadkowie mogą się bronić?
Tak. W postępowaniu mają prawo wykazać, że:
- nie mają możliwości finansowych,
- sami są schorowani lub wymagają opieki,
- prowadzą egzystencję na minimum socjalnym,
- ich relacja z dzieckiem została zerwana przez rodziców i nie mają z nim kontaktu,
- wniosek o alimenty został złożony instrumentalnie lub w ramach konfliktu rodzinnego.
Jeśli sąd uzna, że zobowiązanie stanowiłoby rażące obciążenie dla dziadków – może oddalić powództwo.
Alimenty od dziadków a Fundusz Alimentacyjny
W przypadkach, gdy egzekucja alimentów od rodziców jest bezskuteczna, możliwe jest wystąpienie o wypłatę świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego. Co istotne – jeśli dziecko korzysta z Funduszu, organ może samodzielnie wytoczyć powództwo przeciwko dziadkom w celu regresu.
W praktyce oznacza to, że dziadkowie mogą być zobowiązani do pokrycia alimentów wypłacanych przez państwo, nawet jeśli wcześniej nie byli pozywani.
Podsumowanie
Choć alimenty od dziadków są instytucją wyjątkową, nie należą do rzadkości. W sytuacjach, gdy dziecko znajduje się w trudnym położeniu, a rodzice nie są w stanie zapewnić mu odpowiedniego utrzymania, obowiązek ten może przejść na starsze pokolenie. Wymaga to jednak spełnienia konkretnych warunków i jest oceniane przez sąd z dużą ostrożnością.
Jeśli rozważasz wystąpienie o alimenty od dziadków lub zostałeś pozwany jako dziadek – skontaktuj się z naszą kancelarią. Pomagamy ustalić realne możliwości prawne i reprezentujemy strony w postępowaniach alimentacyjnych w całej Polsce.
Jeśli rozważasz wystąpienie o alimenty od dziadków lub zostałeś pozwany jako dziadek – skontaktuj się z kancelarią specjalizującą się w sprawach alimentacyjnych w Sosnowcu. Reprezentujemy klientów na każdym etapie postępowania.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
