Rozwód a zachowek – czy były małżonek może coś dostać?

Rozwód oznacza formalne zakończenie małżeństwa, ale nie zawsze zamyka wszystkie relacje majątkowe między byłymi małżonkami. Jednym z częstych pytań jest to, czy po śmierci byłego męża lub żony, eksmałżonek może domagać się zachowku. Odpowiedź zależy od kilku istotnych czynników, w tym daty rozwodu i zapisów w testamencie.

Czym jest zachowek?

Zachowek to forma ochrony interesów najbliższej rodziny spadkodawcy. Jeśli dana osoba została pominięta w testamencie lub nie otrzymała należnej części majątku w innej formie, może wystąpić o wypłatę zachowku od osób, które spadek otrzymały. Uprawnionymi do zachowku są:

• zstępni (dzieci, wnuki),
• małżonek,
• rodzice spadkodawcy (jeśli brak zstępnych).

Były małżonek co do zasady nie należy do tej grupy – ale są wyjątki.

Czy były małżonek ma prawo do zachowku?

Nie – jeśli rozwód został prawomocnie orzeczony przed śmiercią spadkodawcy, eksmałżonek nie jest już członkiem najbliższej rodziny w rozumieniu przepisów spadkowych. Oznacza to, że nie przysługuje mu zachowek.

Wyjątek może stanowić sytuacja, w której rozwód nie został jeszcze orzeczony, ale został już złożony pozew. Wówczas, jeśli jedno z małżonków umrze przed prawomocnym zakończeniem sprawy rozwodowej, drugie nadal ma status małżonka i może być uprawnione do zachowku.

Były małżonek jako spadkobierca testamentowy

Osobną sytuacją jest ta, w której były małżonek został ujęty w testamencie jako spadkobierca. Wówczas może dziedziczyć na ogólnych zasadach, ale nie przysługuje mu prawo do zachowku – bo nie ma już ustawowego prawa do dziedziczenia.

Darowizny na rzecz byłego małżonka a zachowek

Czasami pojawia się pytanie, czy darowizny przekazane byłemu małżonkowi za życia spadkodawcy mogą być uwzględnione przy obliczaniu zachowku dla innych uprawnionych (np. dzieci). Odpowiedź brzmi: tak. Jeśli były małżonek otrzymał znaczne korzyści majątkowe, np. mieszkanie, samochód, środki finansowe, mogą one zostać doliczone do substratu spadku, z którego oblicza się zachowek.

Czy dzieci z pierwszego małżeństwa mogą dochodzić zachowku?

Tak – dzieci z pierwszego (lub każdego innego) małżeństwa są zstępnymi spadkodawcy i mają prawo do zachowku. Często dochodzi do sporów między dziećmi z różnych związków, szczególnie jeśli cały majątek zostaje przepisany nowemu małżonkowi.

Przykład: kiedy były małżonek nic nie dostanie

Jan i Maria rozwiedli się 10 lat temu. Jan zmarł w 2024 roku, pozostawiając testament, w którym cały majątek przekazuje swojemu synowi z drugiego związku. Maria – jego była żona – nie może domagać się zachowku, ponieważ nie jest już członkiem najbliższej rodziny w świetle prawa spadkowego.

Podsumowanie

Były małżonek nie ma prawa do zachowku, jeśli rozwód został prawomocnie orzeczony przed śmiercią spadkodawcy. Może jednak dziedziczyć na podstawie testamentu lub otrzymać darowizny za życia. W kontekście spraw spadkowych warto pamiętać, że zachowek przysługuje wyłącznie osobom, które w chwili śmierci spadkodawcy były jego najbliższą rodziną według kodeksu cywilnego.

tel. 32 307 01 77
[email protected]