Zasada specjalności chroni osobę wydaną do Polski (po ENA lub ekstradycji) przed ściganiem za inne czyny niż te, które były podstawą wydania. Poniżej – jasne wyjaśnienie, wyjątki, praktyczne wnioski dla obrony oraz checklista wniosków do sądu/prokuratora.
Co to jest zasada specjalności (definicja)
Zasada specjalności oznacza, że po przekazaniu lub ekstradycji Polska może prowadzić postępowanie wyłącznie w zakresie czynów wymienionych w decyzji o wydaniu (ENA) lub we wniosku ekstradycyjnym zatwierdzonym przez państwo obce. Rozszerzenie odpowiedzialności o inne czyny wymaga odrębnej zgody państwa, które wydało osobę.
Zakres ochrony – czego nie wolno po wydaniu
- stawić zarzutów za inne czyny sprzed wydania (niewskazane w ENA/wniosku),
- stosować środków zapobiegawczych dla innych spraw nieobjętych wydaniem,
- wymierzać kary za czyny nieujęte w decyzji o przekazaniu,
- ograniczać swobody (np. zakaz opuszczania kraju) w sprawach „poza zakresem”.
Wyjątki i kiedy ochrona wygasa
- Zgoda państwa wydającego – prokuratura/skład orzekający wnioskuje o rozszerzenie (tzw. „consent”).
- Dobrowolne pozostanie – gdy osoba po 45–90 dniach od prawomocnego zakończenia sprawy nie opuściła Polski mimo możliwości.
- Nowe czyny po wydaniu – specjalność nie obejmuje zdarzeń po dacie przekazania.
- Rezygnacja z ochrony – wyraźna i świadoma zgoda osoby (stosowana wyjątkowo; wymaga pouczenia).
Praktyka: jak obrona korzysta ze specjalności
- Audyty akt – porównanie treści ENA/wniosku ekstradycyjnego z polskim postanowieniem o przedstawieniu zarzutów.
- Wnioski o wyłączenie materiału – gdy dowody dot. „innych czynów” są wykorzystywane niezgodnie ze specjalnością.
- Kontrola środków zapobiegawczych – żądanie uchylenia/ograniczenia, jeśli stosowane są „na inne czyny”.
- Sprzeciw wobec „rozszerzania” opisu czynu – pilnujemy, aby opis nie wykraczał poza ramy zgody.
Checklisty i wzmianki do pism
- Załącz pełną treść ENA / decyzji o przekazaniu / certyfikacji ekstradycji.
- Wskaż identyczność czynu: czas, miejsce, opis, kwalifikacja – i wykaż różnice, jeśli występują.
- Wnieś o zaniechanie czynności w zakresie nieobjętym specjalnością (z żądaniem protokolarnego rozstrzygnięcia).
- Jeśli organ twierdzi, że zachodzi wyjątek – żądaj dokumentu zgody z państwa wydającego.
FAQ
Czy można „dorzucić” nowy zarzut po wydaniu?
Tylko po uzyskaniu zgody państwa, które wydało osobę. Inaczej narusza to specjalność.
Czy specjalność działa przy warunkowym umorzeniu/ugodzie?
Tak – dotyczy całego zakresu odpowiedzialności karnej po wydaniu. Warunki ugody nie mogą dotyczyć czynów spoza decyzji.
Co jeśli prokurator powołuje się na „dobrowolne pozostanie”?
Sprawdź termin i realność możliwości wyjazdu (dokumenty podróży, wizy, środki). Brak realnej możliwości opuszczenia kraju -> specjalność trwa.
