Kierowanie grupą przestępczą – co grozi za udział w zorganizowanej grupie?

Zorganizowana grupa przestępcza to zjawisko budzące poważne konsekwencje prawne. Polskie prawo karne traktuje udział lub kierowanie taką grupą jako przestępstwo samo w sobie – niezależnie od tego, jakie konkretne czyny zostały przez grupę popełnione. W artykule omawiamy, czym według kodeksu karnego jest grupa przestępcza, jaka kara grozi za samo przystąpienie do niej, a jaka za jej kierowanie oraz jak wygląda praktyka postępowań tego typu w 2025 roku.

Czym jest zorganizowana grupa przestępcza?

Ustawa karna nie zawiera jednej, zamkniętej definicji „zorganizowanej grupy przestępczej”, ale orzecznictwo i doktryna ugruntowały jej cechy. Zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych, zorganizowana grupa przestępcza to:

• co najmniej trzy osoby,
• działające w sposób zorganizowany i uporządkowany,
• wspólnie zmierzające do popełniania przestępstw,
• z podziałem ról, hierarchią, zasadami lojalności lub konspiracji.

Nie jest konieczne, aby grupa rzeczywiście popełniła przestępstwo – wystarczy, że została zawiązana w celu jego popełniania. To właśnie ten cel przesądza o przestępczym charakterze grupy.

Podstawa prawna – art. 258 k.k.

Odpowiedzialność karna za działanie w zorganizowanej grupie przestępczej wynika z art. 258 kodeksu karnego:

§ 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnianie przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Kto taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Kto zakłada taką grupę albo związek, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Jeżeli grupa albo związek mają charakter zbrojny, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 lat.

W praktyce najczęściej stosowane są §1 (udział) oraz §2 (kierowanie grupą). To właśnie kierujący odpowiadają najostrzej – często także za działania innych członków grupy.

Kierowanie grupą przestępczą – co to oznacza w praktyce?

Kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą oznacza:

• organizowanie działań innych członków grupy,
• wydawanie poleceń i instrukcji,
• podejmowanie strategicznych decyzji (np. co do celów, metod, finansów),
• pozyskiwanie nowych członków lub zasobów (broń, dokumenty, pojazdy),
• koordynowanie lub nadzorowanie przestępczej działalności.

Co ważne – kierowanie nie wymaga fizycznej obecności przy popełnianiu przestępstwa. Wystarczy udowodnienie, że dana osoba pełniła rolę przywódcy lub koordynatora działań grupy – np. zdalnie, przez telefon, komunikatory internetowe czy osoby pośredniczące.

Udział w grupie przestępczej – kiedy odpowiada się z art. 258 § 1 k.k.?

Za sam udział w grupie można zostać skazanym – nawet jeśli nie popełniono żadnego przestępstwa materialnego. Udział oznacza:

• świadome włączenie się w działalność grupy,
• przyjmowanie poleceń, przekazywanie informacji, ochrona członków grupy,
• udział w logistyce (transport, ukrywanie, kontakt z klientami lub ofiarami),
• przechowywanie środków finansowych lub narzędzi przestępstwa.

Obrona w takich sprawach opiera się zwykle na kwestionowaniu „świadomości i woli uczestnictwa” – a więc wykazaniu, że oskarżony nie wiedział, że uczestniczy w działalności zorganizowanej grupy.

Co grozi za kierowanie lub udział w grupie przestępczej?

Kary wynikające z art. 258 k.k. to:

• Udział w grupie: od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności,
• Kierowanie grupą: od roku do 10 lat,
• Założenie grupy: od roku do 10 lat,
• Grupa zbrojna: od 3 lat wzwyż (wymierzana jak za zbrodnię).

Sąd może też orzec dodatkowe środki karne, m.in.:

• zakaz pełnienia funkcji publicznych,
• przepadek korzyści majątkowej (nawet domniemanej),
• grzywnę lub nadzór kuratora.

W przypadku czynów popełnionych w ramach grupy – kary mogą być kumulowane (np. za udział w grupie + za konkretne oszustwo lub przemyt).

Jak wygląda procedura karna w sprawach o grupę przestępczą?

1. Zatrzymanie i postawienie zarzutów

W sprawach dotyczących art. 258 k.k. zatrzymania są często spektakularne – z udziałem CBŚP lub ABW. Zatrzymanemu przedstawiane są zarzuty udziału lub kierowania grupą przestępczą.

2. Wniosek o tymczasowy areszt

W ponad 90% spraw prokuratura występuje o areszt – sąd musi ocenić m.in. ryzyko matactwa i ciężar zarzutów. Jeśli dowody są słabe, można bronić się wnioskiem o środki wolnościowe (dozór, poręczenie, zakaz kontaktu).

3. Postępowanie przygotowawcze

To najdłuższy etap – obejmuje podsłuchy, przesłuchania świadków, w tym tzw. małych świadków koronnych, zabezpieczenia mienia, analizy bilingów, śledztwa międzynarodowe. Trwa często wiele miesięcy.

4. Akt oskarżenia i proces sądowy

W akcie oskarżenia prokurator wskazuje hierarchię w grupie, przypisane role i konkretne czyny. Proces bywa wielowątkowy – z kilkunastoma oskarżonymi. Kluczowe znaczenie ma rozdzielenie odpowiedzialności indywidualnej każdego z nich.

Jak można się bronić?

Obrona w sprawach o art. 258 k.k. wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia – zarówno w ocenie materiałów z postępowań specjalnych (np. podsłuchów), jak i w pracy z tzw. dowodem pośrednim.

Najczęstsze linie obrony:

• brak dowodów na zorganizowany charakter grupy (np. działali chaotycznie, incydentalnie),
• brak wiedzy i woli oskarżonego co do celu przestępczego grupy,
• kwestionowanie przypisanej roli (np. świadek wskazał błędnie daną osobę),
• niewiarygodność tzw. skruszonych świadków (osób, które same są oskarżone),
• nadużycie procedur operacyjnych przez służby (nielegalne podsłuchy, prowokacja).

Czasem kluczowe znaczenie mają wnioski o rozdzielenie sprawy, uchylenie aresztu, dopuszczenie dowodów na korzyść oskarżonego.

Czy można wyjść z grupy i uniknąć kary?

Tak – zgodnie z art. 60 § 3 i 4 k.k. sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary wobec oskarżonego, który:

• dobrowolnie ujawnił istotne informacje o działalności grupy,
• współpracował z organami ścigania,
• zakończył swój udział przed ujawnieniem grupy,
• nie był jej założycielem ani kierującym.

Możliwe jest również zastosowanie art. 60a k.k. – tzw. „małego świadka koronnego”, który może uzyskać wyrok w zawieszeniu lub karę wolnościową.

Jak może pomóc adwokat w sprawie z art. 258 k.k.?

Adwokat specjalizujący się w prawie karnym gospodarczym może:

• skutecznie zaskarżyć areszt lub wniosek o jego przedłużenie,
• ocenić jakość dowodów i wykazać braki w konstrukcji grupy,
• przeprowadzić kontrdowody (ekspertyzy, zeznania obciążające świadków),
• złożyć wniosek o rozdzielenie postępowania, jeśli klient był tylko marginalnym uczestnikiem,
• negocjować z prokuraturą łagodniejsze zakończenie postępowania.

Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy – w sprawach o grupy przestępcze często mylona jest lojalność z odpowiedzialnością, a zarzut „udziału” staje się zbiorczym pojęciem bez precyzyjnego uzasadnienia.

Podsumowanie

Przestępstwa z art. 258 k.k. należą do najpoważniejszych czynów penalizowanych w polskim prawie. Samo uczestnictwo w grupie przestępczej grozi latami więzienia – a kierowanie nią to już zagrożenie karą do 10 lat lub więcej, jeśli dochodzi do przestępstw zbrojnych. Jeśli Ty lub bliska Ci osoba usłyszeliście zarzut z tego artykułu, nie działaj samodzielnie. Kancelaria adwokacka z Katowic oferuje kompleksową pomoc – od analizy zarzutów, przez areszt i postępowanie przygotowawcze, aż po skuteczną obronę przed sądem.

tel. 32 307 01 77
[email protected]