Kolejność dziedziczenia określa, w jakiej kolejności majątek zmarłego przechodzi na jego bliskich. W Polsce zasady te regulują przepisy Kodeksu cywilnego, które wskazują, kto może zostać spadkobiercą oraz jak dzielony jest majątek. Kolejność ta zależy od istnienia testamentu lub jego braku, a także od stopnia pokrewieństwa spadkobierców. Przedstawione poniżej zasady dotyczą dziedziczenia ustawowego, czyli sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił testamentu.
Kiedy dochodzi do dziedziczenia ustawowego?
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy zmarły nie sporządził testamentu lub gdy testament jest nieważny, albo gdy osoby powołane do spadku nie chcą bądź nie mogą dziedziczyć. Wówczas majątek dziedziczony jest według reguł określonych w Kodeksie cywilnym, które wskazują kolejność dziedziczenia.
Pierwsza grupa spadkobierców – małżonek i dzieci
Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek oraz dzieci zmarłego. Spadek jest dzielony pomiędzy nich po równo, jednak małżonek ma zagwarantowane prawo do co najmniej jednej czwartej całego majątku, nawet jeśli dzieci jest więcej niż troje. Jeżeli jedno z dzieci zmarło przed spadkodawcą, jego udział przypada jego dzieciom, czyli wnukom spadkodawcy.
Przykład: Jeżeli zmarły pozostawił żonę i dwoje dzieci, każde z nich otrzymuje jedną trzecią majątku. Jeśli jednak zmarły miał żonę oraz troje dzieci, żona otrzymuje jedną czwartą majątku, a pozostała część dzielona jest po równo między dzieci.
Druga grupa spadkobierców – małżonek, rodzice i rodzeństwo
W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa, majątek dziedziczą jego małżonek oraz rodzice. W takiej sytuacji małżonek otrzymuje połowę spadku, a reszta dzielona jest pomiędzy rodziców zmarłego po jednej czwartej dla każdego z nich (art. 932 § 1 Kodeksu cywilnego).
Jeżeli jedno z rodziców nie żyje, jego część przypada rodzeństwu zmarłego. W takiej sytuacji małżonek dziedziczy połowę majątku, a reszta przypada pozostałym spadkobiercom. Jeżeli rodzeństwo nie żyje, ich dzieci (czyli siostrzeńcy i bratankowie zmarłego) dziedziczą po nim.
Trzecia grupa spadkobierców – dziadkowie zmarłego
Jeśli zmarły nie miał dzieci, małżonka, rodziców ani rodzeństwa, wówczas dziedziczenie przypada jego dziadkom (art. 934 Kodeksu cywilnego). Każdy z dziadków zmarłego dziedziczy równą część majątku. Jeśli jedno z dziadków nie żyje, jego część przypada jego dzieciom, czyli wujostwu spadkodawcy. W razie braku dzieci, ta część dziedziczona jest przez pozostałych dziadków.
Czwarta grupa spadkobierców – pasierbowie i Skarb Państwa
Jeśli zmarły nie miał dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa ani dziadków, prawo do dziedziczenia przechodzi na pasierbów, czyli dzieci małżonka zmarłego (art. 934^1 Kodeksu cywilnego). Pasierbowie dziedziczą tylko w sytuacji, gdy ich rodzice, będący małżonkiem zmarłego, już nie żyją.
W sytuacji, gdy zmarły nie ma żadnych spadkobierców, zarówno ustawowych, jak i testamentowych, majątek przechodzi na rzecz Skarbu Państwa (art. 935 Kodeksu cywilnego). Państwo jako ostatni spadkobierca przejmuje całość majątku, jeśli zmarły nie ma innych bliskich, którzy mogą dziedziczyć.
Dziedziczenie ustawowe a testament – co warto wiedzieć?
Dziedziczenie ustawowe działa automatycznie, gdy zmarły nie sporządził testamentu. Jeśli jednak
testament istnieje, zyskuje on pierwszeństwo i majątek dzielony jest zgodnie z wolą spadkodawcy. Testament pozwala na dowolne rozdysponowanie majątku, ale jednocześnie daje pewnym bliskim prawo do zachowku – czyli części spadku, która przysługuje im nawet wtedy, gdy zostali pominięci w testamencie. Zachowek przysługuje najbliższym członkom rodziny, takim jak małżonek, dzieci lub rodzice, jeśli zostali pominięci w testamencie.
Podsumowanie – jak przebiega kolejność dziedziczenia?
Kolejność dziedziczenia ustawowego zależy od pokrewieństwa oraz sytuacji rodzinnej zmarłego. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek, potem rodzice i rodzeństwo, następnie dziadkowie, a na końcu pasierbowie i Skarb Państwa. Sporządzenie testamentu może zmienić tę kolejność, umożliwiając rozdysponowanie majątku zgodnie z wolą spadkodawcy.
Zrozumienie zasad dziedziczenia jest kluczowe dla osób, które chcą odpowiednio zadbać o swoich bliskich oraz zabezpieczyć ich interesy po swojej śmierci. W przypadku wątpliwości co do kolejności dziedziczenia lub gdy sytuacja spadkowa jest złożona, warto skorzystać z pomocy adwokata specjalizującego się w prawie spadkowym.
Warto także skorzystać ze wsparcia
Adwokata w sprawach o zachowek.
