Lichwa to zjawisko polegające na wykorzystywaniu trudnej sytuacji życiowej lub majątkowej innej osoby w celu uzyskania nadmiernych, rażąco wygórowanych korzyści. Polskie prawo przewiduje zarówno cywilnoprawne, jak i karne środki ochrony przed lichwą. W praktyce ofiary lichwiarskich pożyczek to osoby znajdujące się w kryzysie finansowym, które potrzebują szybkiej gotówki i godzą się na nieuczciwe warunki.
Podstawa prawna – art. 304 kodeksu karnego
Zgodnie z art. 304 KK: „Kto, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie innej osoby, w zamian za udzielone świadczenie majątkowe lub zgodę na jego przyjęcie, zastrzega lub pobiera od niej świadczenie majątkowe, które przewyższa wartość świadczenia spełnionego w sposób rażący, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Przepis ten ma na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom pożyczkowym i chroni osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej przed nadużyciami.
Lichwa w praktyce – jak wygląda?
Najczęstsze przykłady lichwiarskich działań to:
- pożyczki z oprocentowaniem lub kosztami dodatkowymi przewyższającymi kilkakrotnie wartość kapitału,
- umowy przewidujące przeniesienie własności nieruchomości w razie niewielkiego zadłużenia,
- wykorzystywanie nieporadności osób starszych lub nieświadomych,
- ukrywanie faktycznych kosztów w dodatkowych opłatach i prowizjach.
Lichwa a prawo cywilne
Oprócz sankcji karnych, kodeks cywilny przewiduje mechanizmy ochrony dłużników. Zgodnie z art. 58 KC, czynność prawna sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego jest nieważna. Oznacza to, że umowa lichwiarska może być uznana za nieważną. Ponadto obowiązują przepisy o maksymalnych odsetkach (odsetki maksymalne i odsetki maksymalne za opóźnienie).
Kary za lichwę
Za lichwę grożą następujące sankcje karne:
- kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat,
- obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń,
- możliwość nałożenia grzywny obok kary więzienia.
W przypadku umów lichwiarskich sąd może również orzec obowiązek naprawienia szkody wobec pokrzywdzonego.
Jak się bronić przed lichwą?
Osoba, która padła ofiarą lichwy, powinna:
- zachować całą dokumentację związaną z pożyczką lub umową,
- niezwłocznie skontaktować się z adwokatem,
- zawiadomić organy ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa,
- wnosić o uznanie umowy za nieważną przed sądem cywilnym.
W praktyce skuteczna obrona polega na równoczesnym działaniu w postępowaniu karnym i cywilnym.
Różnice między lichwą a zwykłą pożyczką
Nie każda „droga” pożyczka jest lichwą. O lichwie mówimy tylko wtedy, gdy:
- warunki są rażąco niekorzystne,
- pożyczkodawca wykorzystuje trudne położenie, niedołęstwo lub brak doświadczenia drugiej strony,
- dochodzi do wyzysku – świadczenie przewyższa wartość wzajemnego świadczenia w sposób rażący.
FAQ – najczęstsze pytania
Czy lichwa dotyczy tylko pożyczek gotówkowych? Nie. Może dotyczyć także umów o sprzedaż ratalną, zastaw, leasing czy inne świadczenia majątkowe.
Czy każda wysoka prowizja to lichwa? Nie. Lichwa wymaga elementu wyzysku i rażącej dysproporcji między świadczeniami.
Czy można odzyskać pieniądze zapłacone lichwiarzowi? Tak. Można żądać zwrotu nienależnych świadczeń i unieważnienia umowy.
Podsumowanie
Lichwa to przestępstwo z art. 304 KK, które polega na wyzysku osób w trudnym położeniu i pobieraniu rażąco wygórowanych świadczeń. Oprócz odpowiedzialności karnej lichwiarz naraża się również na unieważnienie umowy i obowiązek zwrotu nienależnych świadczeń. W przypadku podejrzenia lichwy warto jak najszybciej skorzystać z pomocy adwokata, aby zabezpieczyć swoje prawa i majątek.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
