Czy nieletni może trafić do rejestru sprawców przestępstw seksualnych? RPO chce zmian w ustawie

Na czym polega problem z rejestrowaniem nieletnich?

Od lat trwa dyskusja, czy niepełnoletni sprawcy czynów o charakterze seksualnym powinni trafiać do
Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Ustawa nie przewiduje jasnego wyłączenia
dla nieletnich, a sądy – działając literalnie – dokonują wpisów również wobec osób poniżej 18. roku życia.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że jest to rozwiązanie sprzeczne z:

• zasadami postępowania w sprawach nieletnich,
• Konwencją o prawach dziecka,
• zasadą proporcjonalności,
• celem postępowania wychowawczego, jakim jest resocjalizacja.

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich

RPO wniósł o zmianę ustawy, wskazując, że wpis nieletniego do rejestru jest środkiem
zbyt dotkliwym, nieadekwatnym i niemożliwym do uzasadnienia w świetle standardów międzynarodowych.

Rzecznik podkreśla wprost:

➡️ celem systemu dla nieletnich jest wychowanie, a nie represja,
➡️ wpis do rejestru jest sankcją charakterystyczną dla prawa karnego dorosłych,
➡️ przenoszenie jej na grunt nieletnich narusza konstytucyjne prawa dziecka.

Podstawa prawna – ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym

Rejestr, funkcjonujący od 2017 r., obejmuje osoby prawomocnie skazane m.in. za:

• gwałt,
• nadużycia seksualne,
• molestowanie dzieci,
• utrwalanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich.

Problem polega na tym, że przepisy nie precyzują, jak traktować osoby:

• wobec których zastosowano środki wychowawcze,
• które nie odpowiadają karnie, ale były sprawcami czynów zabronionych,
• które są nieletnie w chwili orzekania o środku.

Jakie konsekwencje ma wpis nieletniego do rejestru?

Wpis do rejestru – także niejawnego – pociąga za sobą poważne skutki życiowe:

• utrudnienia w edukacji i dalszej resocjalizacji,
• wykluczenie z wielu szkół, kursów i zawodów,
• konieczność ujawniania danych podmiotom takim jak placówki oświatowe, opiekuńcze czy sportowe,
• stygmatyzacja i napiętnowanie na wiele lat.

W przypadku osoby nieletniej jest to często środek nadmiernie represyjny, który utrudnia zamiast wspierać powrót do społeczeństwa.

Rzecznik: obecne przepisy są rażąco niespójne

RPO zwraca uwagę, że ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich zakłada:

• pierwszeństwo działań wychowawczych,
• indywidualizację środków,
• brak klasycznych kar karnych.

Jednak wpis do rejestru jest środkiem zbliżonym do sankcji karnej – represyjny, stygmatyzujący i długotrwały.

To powoduje rażącą niespójność systemu i naruszenie zasady przyjaznej dziecku procedury.

Czy wpis narusza prawa dziecka?

Zdaniem RPO – tak. Wpis może być sprzeczny z:

• art. 3 Konwencji o prawach dziecka (dobro dziecka jako nadrzędna wartość),
• art. 10 ust. 2 Konstytucji (proporcjonalność ingerencji państwa),
• zasadą resocjalizacji nieletnich.

Nieletni – często działający impulsywnie, emocjonalnie, bez świadomości skutków – nie mogą ponosić konsekwencji identycznych jak dorośli sprawcy przestępstw seksualnych.

Jakie zmiany proponuje RPO?

Rzecznik wnosi o nowelizację ustawy, która:

• wyłączy możliwość wpisywania nieletnich do rejestru,
• doprecyzuje zasady ujawniania danych osób młodocianych,
• wprowadzi mechanizmy automatycznego wykreślania,
• przystosuje przepisy do standardów międzynarodowych.

RPO apeluje o pilne działania legislacyjne, podkreślając, że praktyka wpisywania nieletnich do rejestru jest niezgodna z celami systemu wychowawczego i ochroną praw dziecka.

FAQ – rejestr sprawców a nieletni

Czy nieletni może trafić do rejestru sprawców przestępstw seksualnych?

Tak – według obecnych przepisów jest to możliwe. RPO uważa to za niezgodne z zasadami ochrony praw dziecka.

Czy wpis nieletniego jest tajny?

Tak, trafia do rejestru niejawnego, który i tak wywołuje poważne konsekwencje życiowe.

Czy sąd może odstąpić od wpisu?

Ustawa nie przewiduje takiej możliwości – dlatego RPO żąda nowelizacji.

Czy rodzic może odwołać się od decyzji o wpisie nieletniego?

Może wnieść środek odwoławczy, jednak przepisy są na tyle sztywne, że możliwości uchylenia są ograniczone.

Kiedy nieletni lub jego rodzice powinni skontaktować się z adwokatem?

Warto to zrobić, gdy:

• nieletni dokonał czynu zabronionego o charakterze seksualnym,
• wobec dziecka wszczęto postępowanie o wpis do rejestru,
• rodzice chcą złożyć odwołanie lub skargę,
• istnieje konieczność ochrony prywatności i przyszłości dziecka.

Profesjonalna pomoc prawna jest kluczowa, ponieważ wpis do rejestru może wpływać na całe dorosłe życie nieletniego.

tel. 32 307 01 77
[email protected]