Odebranie władzy rodzicielskiej to jedna z najpoważniejszych ingerencji sądu rodzinnego w relacje między rodzicem a dzieckiem. Decyzja taka oznacza, że rodzic traci prawo do podejmowania decyzji dotyczących dziecka i może zostać całkowicie odsunięty od sprawowania pieczy. W jakich sytuacjach sąd decyduje się na taki krok? Jak wygląda procedura i czy odebrane prawa można odzyskać? Wyjaśniamy.
Co to jest władza rodzicielska?
Zgodnie z art. 92–95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, władza rodzicielska obejmuje obowiązek i prawo rodziców do wychowywania dziecka, zarządzania jego majątkiem, podejmowania decyzji w sprawach życia codziennego, leczenia, nauki, wyjazdów itd.
Władza ta powinna być wykonywana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Jeżeli rodzice nie realizują tych obowiązków należycie – sąd może tę władzę ograniczyć, zawiesić, a w skrajnych przypadkach – odebrać w całości.
Na czym polega odebranie władzy rodzicielskiej?
Odebranie władzy rodzicielskiej (art. 111 §1 k.r.o.) oznacza, że:
- rodzic traci prawo decydowania o dziecku,
- nie ma prawa do podejmowania decyzji o leczeniu, edukacji, wyjazdach, kontaktach,
- nie może reprezentować dziecka w sprawach urzędowych ani sądowych,
- dziecko może być umieszczone pod opieką drugiego rodzica, rodziny zastępczej lub w pieczy zastępczej.
Odebranie nie oznacza automatycznie zakazu kontaktów z dzieckiem – to osobna kwestia, o której sąd decyduje niezależnie.
Podstawy prawne odebrania praw rodzicielskich
Sąd może pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej, gdy:
1. Rodzic nadużywa władzy rodzicielskiej
– stosuje przemoc fizyczną lub psychiczną, zmusza dziecko do określonych zachowań, manipuluje, izoluje od drugiego rodzica.
2. Rodzic rażąco zaniedbuje swoje obowiązki
– nie interesuje się dzieckiem, nie łoży na jego utrzymanie, nie kontaktuje się przez długi czas, mimo możliwości.
3. Rodzic jest trwale niezdolny do wykonywania władzy
– np. z powodu choroby psychicznej, uzależnienia, niepełnosprawności intelektualnej, pobytu w zakładzie karnym.
4. Dotychczasowe ograniczenia władzy okazały się nieskuteczne
– sąd wcześniej ograniczył prawa, ale rodzic nadal nie wykonuje ich prawidłowo.
Przykłady z orzecznictwa
- Rodzic uzależniony od alkoholu, który nie podejmuje terapii, nie interesuje się dzieckiem – odebranie władzy.
- Ojciec, który od 5 lat nie kontaktuje się z dzieckiem i nie płaci alimentów – odebranie.
- Matka stosująca przemoc psychiczną wobec dziecka i izolująca je od ojca – odebranie.
- Rodzic odbywający długoletnią karę pozbawienia wolności – możliwe odebranie, zwłaszcza jeśli nie dba o kontakt z dzieckiem.
Kto może złożyć wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Wniosek może złożyć:
- drugi rodzic,
- prokurator,
- kurator sądowy,
- ośrodek pomocy społecznej,
- rzecznik praw dziecka,
- inne osoby z otoczenia dziecka (np. dziadkowie, szkoła – przez OPS).
Wniosek składa się do sądu rejonowego – wydziału rodzinnego, właściwego według miejsca zamieszkania dziecka.
Jak wygląda postępowanie w sprawie odebrania władzy?
- Sąd weryfikuje zasadność wniosku,
- przesłuchuje rodziców, świadków, często także dziecko,
- korzysta z opinii biegłych (psychologów, OZSS),
- może zarządzić wywiad kuratora,
- wydaje postanowienie – pozbawiające lub nie władzy rodzicielskiej.
Postanowienie sądu można zaskarżyć apelacją.
Czy pozbawienie władzy rodzicielskiej jest nieodwracalne?
Nie – odebranie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru definitywnego.
Zgodnie z art. 111 §2 k.r.o. – jeśli ustaną przyczyny odebrania władzy, rodzic może złożyć wniosek o jej przywrócenie. Wniosek można złożyć w każdej chwili – ale trzeba wykazać realną zmianę sytuacji (np. leczenie, trwały kontakt z dzieckiem, poprawa warunków życiowych).
Odebranie praw rodzicielskich a kontakty z dzieckiem
Sąd może odebrać władzę rodzicielską, ale nie odebrać prawa do kontaktów. To dwa niezależne zagadnienia. Kontakty mogą być:
- utrzymane w pełni,
- ograniczone (np. tylko pod nadzorem kuratora),
- zawieszone lub zakazane (w przypadkach szczególnie drastycznych).
W praktyce – jeśli rodzic został pozbawiony władzy z powodu przemocy lub uzależnienia – sądy często również ograniczają lub wykluczają jego kontakty z dzieckiem.
Podsumowanie
Odebranie praw rodzicielskich to poważna ingerencja sądu w relację z dzieckiem, możliwa tylko wtedy, gdy dobro dziecka tego wymaga. Każdy przypadek oceniany jest indywidualnie, z udziałem biegłych, kuratorów i często – samego dziecka. Wniosek o odebranie władzy można złożyć w sytuacjach rażących zaniedbań, przemocy, porzucenia lub braku kontaktu.
Jeśli potrzebujesz wsparcia w przygotowaniu wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej lub chcesz się przed nim skutecznie bronić – nasza kancelaria z Katowic oferuje pomoc w sprawach rodzinnych w całej Polsce.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
