Raport NIK w sprawie WIBOR

W ostatnich latach stawka referencyjna WIBOR stała się jednym z kluczowych wskaźników dla polskich kredytobiorców i inwestorów, mającym wpływ na wysokość rat kredytów oraz rentowność inwestycji. Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przeprowadziła kontrolę procesu ustalania tej stawki, poddając ocenie sposób wdrożenia unijnych przepisów mających chronić interesy klientów banków. Niniejszy artykuł wyjaśni ocenę procesu ustalania stawki referencyjnej WIBOR, której podstawą jest raport NIK w sprawie WIBOR.

Ocena procesu ustalania stawki referencyjnej a raport NIK w sprawie WIBOR.

Kontrola przeprowadzona przez NIK miała na celu sprawdzenie, czy wdrożono przepisy Rozporządzenia BMR (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011), regulujące ustalanie wskaźników referencyjnych. Objęto nią instytucje odpowiedzialne za nadzór i legislację w tym zakresie: Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF), Ministerstwo Finansów oraz GPW Benchmark S.A., administrującą wskaźnikami referencyjnymi. Wyniki kontroli wykazały istotne nieprawidłowości i opóźnienia we wdrażaniu przepisów unijnych oraz ograniczenia w nadzorze nad procesem ustalania stawki WIBOR.

Jakie były problemy w procesie nadzoru nad stawką referencyjną WIBOR?

NIK wskazała, że nadzór sprawowany przez UKNF nad GPW Benchmark S.A. oraz podmiotami dostarczającymi dane wejściowe był zgodny z przepisami, jednak Urząd nie wykorzystywał w pełni swoich uprawnień. Kontrola wykazała, że UKNF nie przeprowadzał kontroli w siedzibie Administratora, ograniczając się do działań analitycznych. Nie dokumentowano również prowadzonych działań oraz wniosków płynących z analiz, co stanowiło brak transparentności nadzoru.

Ponadto, spółka GPW Benchmark S.A., która jest odpowiedzialna za ustalanie stawki WIBOR, uniemożliwiła kontrolerom NIK przeprowadzenie czynności kontrolnych, twierdząc, że nie podlega nadzorowi NIK. Z tego powodu NIK złożyła zawiadomienie do Prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez zarząd GPW Benchmark S.A. Kolejne instancje wymiaru sprawiedliwości umarzały postępowanie, co doprowadziło do wyczerpania ścieżki odwoławczej przez NIK.

Jakie opóźnienia i problemy legislacyjne ujawnił raport NIK w sprawie WIBOR?

Kontrola wykazała także znaczące opóźnienia w pracach legislacyjnych Ministerstwa Finansów, których celem miało być dostosowanie polskich przepisów do wymogów unijnych w zakresie ustalania wskaźników referencyjnych. W konsekwencji od 1 stycznia 2018 roku UKNF nie dysponował pełnymi uprawnieniami do uzyskiwania informacji od podmiotów uczestniczących w ustalaniu wskaźnika, szczególnie w przypadku zlecania tych czynności na zasadzie outsourcingu.

Brak odpowiednich przepisów krajowych uniemożliwiał nałożenie sankcji administracyjnych lub karnych na podmioty nienadzorowane, które mogły odmówić udzielenia informacji lub wykonania działań wymaganych przez rozporządzenie BMR. Dopiero od lipca 2022 roku polskie przepisy umożliwiły wyznaczenie zamiennika dla wskaźnika WIBOR przez właściwy organ państwowy, co stanowiło półtoraroczne opóźnienie w stosunku do wymagań prawa unijnego.

Jakie wnioski i zalecenia sformułowała NIK w raporcie w sprawie WIBOR?

Na podstawie wyników kontroli NIK przedstawiła szereg zaleceń mających na celu poprawę nadzoru i legislacji w zakresie ustalania wskaźnika WIBOR:

1. Przyspieszenie prac legislacyjnych – NIK zaleca, aby rządowy proces dostosowania przepisów krajowych do wymogów unijnych był realizowany terminowo i w pełnym zakresie. Szybkie dostosowanie przepisów ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia pełnych uprawnień nadzorczych i transparentności.
2. Poinformowanie Komisji Europejskiej i ESMA o przepisach krajowych – NIK zwróciła uwagę na konieczność poinformowania KE i ESMA o krajowych przepisach wprowadzających wymagane rozporządzeniem BMR sankcje karne i administracyjne.
3. Kontrole na miejscu przez UKNF – UKNF powinien przeprowadzać regularne kontrole w spółce GPW Benchmark S.A. oraz u podmiotów przekazujących dane wejściowe do procesu ustalania WIBOR. Kontrole powinny obejmować weryfikację dokumentacji i przeprowadzonych działań nadzorczych.
4. Dokumentowanie działań nadzorczych – NIK zaleciła, aby UKNF dokumentował prowadzone działania i ustalenia wynikające z bieżącego nadzoru nad administratorem oraz podmiotami dostarczającymi dane wejściowe, co zwiększy przejrzystość całego procesu nadzoru nad wskaźnikiem WIBOR.

Przypominamy po co jest WIBOR w umowie kredytowej. 

WIBOR, czyli Warsaw Interbank Offered Rate, jest istotnym wskaźnikiem stosowanym w umowach kredytowych jako podstawa do ustalania oprocentowania kredytów. Oznacza on średnią stopę procentową, po jakiej banki udzielają sobie nawzajem pożyczek na polskim rynku międzybankowym. WIBOR wpływa bezpośrednio na wysokość rat kredytowych, szczególnie w przypadku kredytów o zmiennym oprocentowaniu, takich jak kredyty hipoteczne czy inwestycyjne.

W umowie kredytowej WIBOR stanowi zmienną część oprocentowania, do której bank dodaje stałą marżę. Dzięki temu banki mogą dostosowywać koszty kredytu do sytuacji na rynku finansowym, co pozwala im minimalizować ryzyko strat. Dla kredytobiorcy oznacza to jednak, że jego rata może wzrosnąć lub zmaleć w zależności od zmian WIBOR.

Raport NIK w sprawie WIBOR a prawa konsumentów posiadających kredyty hipoteczne. 

W sytuacji, gdy ustalenia NIK wskazują na nieprawidłowości i opóźnienia w nadzorze nad stawką WIBOR, wielu kredytobiorców  może zaniepokoić się przejrzystością tego wskaźnika. Warto skonsultować się z adwokatem, szczególnie jeśli stawka WIBOR bezpośrednio wpływa na koszty zobowiązań kredytowych.

Adwokat pomoże zrozumieć konsekwencje wyników kontroli NIK, doradzi, jak można chronić swoje interesy, oraz podpowie, jakie kroki prawne można podjąć. Jednym z nim jest pozew o WIBOR.

Jeśli potrzebujesz pomocy skontaktuj się z Naszą Kancelarią.