Wielu małżonków decyduje się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej – zarówno przed ślubem (intercyza), jak i w trakcie trwania małżeństwa. Często decyzja ta ma charakter praktyczny, finansowy lub zabezpieczający interesy jednej ze stron. Ale co się dzieje w sytuacji, gdy jedno z małżonków umiera? Czy rozdzielność majątkowa chroni przed dziedziczeniem? Czy żyjący małżonek może cokolwiek odziedziczyć? W tym artykule wyjaśniamy krok po kroku, jak wygląda dziedziczenie przy rozdzielności majątkowej.
Na czym polega rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa to jeden z ustrojów majątkowych małżeńskich, w którym każdy z małżonków posiada swój odrębny majątek. Oznacza to, że nie istnieje majątek wspólny – każda rzecz, każde konto, każda nieruchomość należy wyłącznie do jednego z małżonków.
Rozdzielność majątkowa może być:
- ustanowiona przed ślubem (tzw. intercyza przedmałżeńska),
- wprowadzona w trakcie trwania małżeństwa – za porozumieniem stron lub przez sąd.
Najważniejszą cechą rozdzielności majątkowej jest to, że nie istnieje majątek wspólny. Każdy z małżonków odpowiada tylko za swoje zobowiązania i swój majątek – również po śmierci drugiego.
Czy rozdzielność majątkowa wyklucza dziedziczenie?
Nie. Rozdzielność majątkowa nie ma wpływu na dziedziczenie ustawowe. To jedno z najczęściej powielanych nieporozumień. Rozdzielność reguluje kwestie majątku za życia – nie dotyczy tego, kto dziedziczy po śmierci.
W praktyce oznacza to, że nawet jeśli małżonkowie posiadali rozdzielność majątkową, to po śmierci jednego z nich – żyjący współmałżonek nadal dziedziczy ustawowo, o ile nie został wyłączony testamentem lub orzeczeniem sądu.
Kto dziedziczy przy rozdzielności majątkowej?
Zasady dziedziczenia ustawowego określa Kodeks cywilny (art. 931 i n.). Jeśli nie ma testamentu, dziedziczenie przebiega w ustalonej kolejności:
- W pierwszej kolejności: małżonek i dzieci zmarłego – w częściach równych, ale małżonek nie może otrzymać mniej niż ¼ całości spadku.
- Jeśli zmarły nie miał dzieci – dziedziczą małżonek, rodzice, rodzeństwo i ich zstępni.
- W braku dalszych krewnych – całość spadku może przypaść małżonkowi.
Ustrój majątkowy nie ma znaczenia – decyduje stopień pokrewieństwa i kolejność ustawowa. Małżonek jest zawsze dziedzicem ustawowym, niezależnie od tego, czy był majątek wspólny, czy nie.
Jak wygląda masa spadkowa przy rozdzielności?
Skoro każdy z małżonków posiadał swój majątek, to po śmierci jednego z nich – do spadku wchodzą wyłącznie jego aktywa:
- nieruchomości należące do zmarłego,
- samochody, środki pieniężne, lokaty, papiery wartościowe,
- udziały w spółkach, własność intelektualna itp.
Majątek żyjącego małżonka pozostaje poza spadkiem. Nie ma potrzeby dokonywania podziału majątku wspólnego – bo ten nie istnieje. To bardzo upraszcza postępowanie spadkowe.
Czy warto sporządzić testament mimo rozdzielności?
Tak. W wielu przypadkach warto sporządzić testament, zwłaszcza jeśli:
- małżonkowie nie mają dzieci i chcą, by cały majątek pozostał przy drugim z nich,
- chcą wyłączyć od dziedziczenia dalszą rodzinę (np. rodzeństwo lub ich dzieci),
- prowadzą wspólnie działalność gospodarczą i zależy im na zachowaniu ciągłości zarządzania,
- mają różne obywatelstwa, miejsce zamieszkania lub składniki majątku za granicą.
Testament pozwala również wskazać konkretną osobę do objęcia opieki nad dziećmi, zadecydować o zachowku, zapisach, wydziedziczeniach i innych elementach planowania spadkowego.
Czy można wyłączyć małżonka od dziedziczenia?
Tak, ale wymaga to sporządzenia testamentu. Należy pamiętać, że nawet przy wyłączeniu dziedziczenia małżonek może mieć roszczenie o zachowek, jeśli byłby dziedzicem ustawowym. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zostanie formalnie wydziedziczony, ale to wymaga spełnienia ściśle określonych warunków.
Rozdzielność majątkowa a długi spadkowe
W przypadku dziedziczenia, spadkobiercy dziedziczą nie tylko aktywa, ale również długi. Dlatego nawet jeśli małżonkowie posiadali rozdzielność majątkową, współmałżonek – jako spadkobierca – może być odpowiedzialny za zobowiązania zmarłego, np. kredyty, pożyczki, zaległości podatkowe.
Aby się przed tym zabezpieczyć, możliwe jest:
- odrzucenie spadku – całkowite zrzeczenie się dziedziczenia,
- przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiedzialność tylko do wartości odziedziczonego majątku.
Podsumowanie
Rozdzielność majątkowa reguluje relacje majątkowe za życia małżonków, ale nie ma wpływu na prawo dziedziczenia. W razie śmierci jednego z nich – żyjący małżonek nadal dziedziczy zgodnie z ustawą lub testamentem. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy zostanie on wyraźnie pominięty w testamencie. Rozdzielność majątkowa upraszcza jednak postępowanie spadkowe, ogranicza ryzyko sporów i może być korzystnym rozwiązaniem z punktu widzenia zarządzania majątkiem.
Jeśli jesteś w związku małżeńskim z rozdzielnością majątkową lub rozważasz jej ustanowienie – skontaktuj się z naszą kancelarią. Doradzimy w zakresie intercyzy, planowania spadkowego i reprezentujemy klientów w sprawach spadkowych po śmierci małżonka.
Jeśli jesteś w związku małżeńskim z rozdzielnością majątkową lub rozważasz jej ustanowienie – skontaktuj się z naszą kancelarią zajmującą się sprawami spadkowymi w Katowicach.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
