W polskim systemie prawnym złożenie zeznań jako świadek to obowiązek, ale z wyjątkami. Nie każdy musi mówić prawdę – w niektórych przypadkach prawo pozwala na milczenie. W tym artykule wyjaśniamy, kto i kiedy może odmówić składania zeznań, jak należy to zrobić formalnie oraz z czym może się wiązać nieusprawiedliwiona odmowa.
Kiedy można odmówić zeznań?
Podstawowe prawo do odmowy zeznań przysługuje określonym osobom z uwagi na relację z oskarżonym lub stroną postępowania. Przysługuje ono między innymi:
- małżonkowi osoby podejrzanej lub oskarżonej,
- wstępnym (rodzice, dziadkowie),
- zstępnym (dzieci, wnuki),
- rodzeństwu,
- osobom pozostającym we wspólnym pożyciu (np. konkubenci).
Jeśli należysz do jednej z tych grup, masz prawo odmówić składania zeznań bez podawania przyczyny. Prawo to przysługuje również wtedy, gdy relacja z oskarżonym ustała – np. po rozwodzie.
Prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie
Niezależnie od relacji rodzinnej, każdy świadek ma również prawo odmówić odpowiedzi na konkretne pytanie, jeżeli mogłoby to narazić jego samego lub bliską mu osobę (np. dziecko, współmałżonka) na odpowiedzialność karną. Dotyczy to nie tylko groźby oskarżenia, ale również postępowania dyscyplinarnego lub innej poważnej sankcji.
Jak skorzystać z prawa do odmowy?
Odmowa zeznań nie następuje automatycznie. Świadek musi wyraźnie oświadczyć przed sądem lub prokuratorem, że chce skorzystać z tego prawa. Ważne jest:
- zgłoszenie odmowy w trakcie przesłuchania,
- jasne powołanie się na prawo do odmowy,
- w niektórych sytuacjach – potwierdzenie relacji z oskarżonym (np. akt małżeństwa).
Świadek może odmówić zeznań również podczas przesłuchania na policji – nie trzeba czekać do etapu rozprawy sądowej.
Konsekwencje nieusprawiedliwionej odmowy
Jeśli osoba wezwana na świadka nie stawi się bez usprawiedliwienia lub odmawia zeznań bez podstawy prawnej, sąd lub prokurator może nałożyć karę porządkową:
- grzywnę (nawet do kilku tysięcy złotych),
- przymusowe doprowadzenie przez policję,
- ponowne wezwanie i zwiększoną sankcję za kolejne niestawiennictwo.
Dlatego warto zawczasu ustalić, czy przysługuje Ci prawo do odmowy i w jakim zakresie – najlepiej po konsultacji z adwokatem.
Niepewność? Zgłoś się po pomoc
Odmowa zeznań to poważna decyzja – może chronić bliskich lub samego świadka, ale wymaga znajomości przepisów. Jeśli nie masz pewności, czy możesz milczeć, skonsultuj się z profesjonalistą. Adwokat pomoże Ci ustalić zakres Twoich praw i ochronić przed odpowiedzialnością.
Skontaktuj się z naszą kancelarią, jeśli zostałeś wezwany na przesłuchanie i nie wiesz, jak się zachować.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
