Spis treści
- Dynamiczny charakter szkody – co przesądził Sąd Najwyższy
- Dlaczego zmienia się rozumienie szkody
- Metoda dyferencyjna zamiast kosztorysowej
- Konsekwencje dla poszkodowanych i ubezpieczycieli
- Jak udowodnić wysokość szkody po sprzedaży lub naprawie pojazdu
- FAQ – najczęstsze pytania o dynamiczny charakter szkody
Dynamiczny charakter szkody – co przesądził Sąd Najwyższy
W uchwale z 11 września 2024 r. (III CZP 65/23) Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów rozstrzygnął spór, który od lat budził kontrowersje w orzecznictwie i praktyce likwidacji szkód komunikacyjnych. Najwyższy organ sądowy stwierdził, że jeśli poszkodowany sprzedał lub naprawił pojazd przed ustaleniem wysokości odszkodowania, nie można przyznawać mu świadczenia odpowiadającego hipotetycznym kosztom naprawy. Odszkodowanie powinno odzwierciedlać rzeczywisty uszczerbek w majątku – a więc być ustalone metodą dyferencyjną.
To stanowisko oznacza przełom w rozumieniu szkody majątkowej: Sąd Najwyższy podkreślił jej dynamiczny charakter, czyli możliwość zmiany rozmiaru szkody między momentem zdarzenia a chwilą orzekania.
Dlaczego zmienia się rozumienie szkody
Do tej pory dominowała tzw. metoda kosztorysowa – odszkodowanie ustalano na podstawie szacunkowego kosztu naprawy pojazdu, nawet jeśli do naprawy nie doszło. Taka praktyka prowadziła jednak do sytuacji, w których poszkodowany mógł uzyskać świadczenie przewyższające faktyczny uszczerbek, np. gdy sprzedał wrak pojazdu i dodatkowo otrzymał „kosztorysowe” odszkodowanie.
Nowa uchwała SN zmienia tę optykę: szkoda nie jest stanem „zamrożonym” w dniu kolizji, lecz procesem, który może ewoluować. Zgodnie z zasadą kompensacji, odszkodowanie nie może przekraczać faktycznej szkody istniejącej w chwili jej naprawienia lub zbycia pojazdu.
Metoda dyferencyjna zamiast kosztorysowej
Metoda dyferencyjna opiera się na prostym założeniu: szkoda to różnica między majątkiem poszkodowanego sprzed i po zdarzeniu. W praktyce oznacza to, że:
- jeśli pojazd został sprzedany w stanie uszkodzonym – szkoda odpowiada różnicy między ceną sprzedaży a wartością rynkową auta sprzed wypadku,
- jeśli pojazd został naprawiony – szkoda obejmuje faktycznie poniesione koszty naprawy i ewentualny spadek wartości handlowej.
SN jednoznacznie odrzucił więc ustalanie odszkodowania na podstawie „hipotetycznych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego”.
Konsekwencje dla poszkodowanych i ubezpieczycieli
Nowe stanowisko oznacza istotną zmianę dla praktyki likwidacji szkód. Dla poszkodowanych – konieczność udowodnienia rzeczywistego uszczerbku, np. poprzez przedstawienie faktur, rachunków lub umowy sprzedaży pojazdu. Dla ubezpieczycieli – możliwość ograniczenia wypłat do realnie poniesionych kosztów.
Nie oznacza to jednak, że sytuacja poszkodowanych uległa pogorszeniu. Uchwała porządkuje zasady ustalania wysokości odszkodowania i eliminuje ryzyko bezpodstawnego wzbogacenia. Chroni również rynek przed fikcyjnymi roszczeniami opartymi wyłącznie na kosztorysach.
Jak udowodnić wysokość szkody po sprzedaży lub naprawie pojazdu
Poszkodowany powinien zebrać dokumenty potwierdzające faktyczne straty, w szczególności:
- umowę sprzedaży pojazdu z wykazaną ceną,
- rachunki lub faktury za naprawę,
- ewentualną opinię rzeczoznawcy potwierdzającą spadek wartości handlowej auta po kolizji.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c., sąd ustala stan faktyczny według chwili zamknięcia rozprawy, a więc bierze pod uwagę wszystkie okoliczności, które wydarzyły się już po zdarzeniu szkodowym.
FAQ – najczęstsze pytania o dynamiczny charakter szkody
Czy po uchwale III CZP 65/23 można żądać odszkodowania „z kosztorysu”?
Nie. Jeśli pojazd został już sprzedany lub naprawiony, wysokość odszkodowania nie może być liczona na podstawie kosztorysu, lecz metodą dyferencyjną.
Co, jeśli poszkodowany nie zdążył naprawić pojazdu?
Jeżeli naprawa jest nadal możliwa, odszkodowanie może odpowiadać przeciętnym kosztom naprawy na lokalnym rynku – zgodnie z wcześniejszą uchwałą SN III CZP 142/22 z maja 2024 r.
Czy nowa uchwała działa wstecz?
Nie ma mocy retroaktywnej, ale będzie wiążąca dla sądów rozpoznających sprawy o odszkodowania powstałe po jej ogłoszeniu i dla wszystkich toczących się postępowań.
Podsumowanie
Uchwała Sądu Najwyższego III CZP 65/23 wprowadza bardziej realistyczne podejście do ustalania wysokości szkody. Potwierdza, że szkoda jest zjawiskiem dynamicznym – może zmieniać się w czasie, a odszkodowanie ma służyć rzeczywistej kompensacji, nie wzbogaceniu. Dla praktyki ubezpieczeniowej to ważny krok w stronę równowagi między interesem poszkodowanych a zasadą uczciwego rozliczenia szkód.
Potrzebujesz pomocy w sporze z ubezpieczycielem?
Adwokat Łukasz Oleś prowadzi sprawy dotyczące odszkodowań komunikacyjnych, błędów w wycenach i odmów wypłaty świadczeń. Skontaktuj się z kancelarią, aby przeanalizować swoją sytuację i uzyskać należne środki.
tel. 32 307 01 77
[email protected]
