W czasach komunistycznych wielu działaczy „Solidarności”, a także innych osób, które nie zgadzały się z funkcjowanej ówczesnej władzy było szykanowanych, zwalnianych z pracy, aresztowanych i osadzonych w więzieniach, a ich majątek został skonfiskowany. Niejednokrotnie wobec tych osób stosowano przemoc. Warunki socjalne panujące w miejscach odosobnienia, których nie można nazwać „ludzkimi”, były szczególnie uciążliwe dla kobiet w ciąży i niejednokrotnie miały wpływ na poród i zdrowie dziecka. Osobom represjonowanym władze PRL odbierały także prawa publiczne i naruszały ich dobre imię poprzez rozpowszechnianie pomówień na ich temat. Czy przysługuje odszkodowanie za represje PRL?
Kto może otrzymać odszkodowanie i zadośćuczynienie za represje i internowanie w PRL?
Brak możliwości dochodzenia roszczeń za represje w związku z totalitarnym systemem politycznym byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Stosowne akty prawa przewidują taką możliwość. Na mocy tzw. ustawy lutowej o odszkodowanie za represje PRL mogą się starać:
- osoby represjonowane, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia,
- internowani w związku z wprowadzeniem stanu wojennego,
- osoby, które pełniły czynną służbę wojskową, do której odbycia zostały powołane za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w okresie od 1 listopada 1982 roku do 28 lutego 1983 roku,
- osoby represjonowane w czasach stalinowskich przez instytucje radzieckie,
- dziecko matki pozbawionej wolności, które przebywało wraz z matką w więzieniu lub którego matka w okresie odosobnienia była w ciąży.
W przypadku śmierci osoby uprawnionej do otrzymania zadośćuczynienia i odszkodowania, prawo do dochodzenia roszczenia przechodzi na najbliższych krewnych – małżonka, dzieci oraz rodziców. Osoba uprawniona może wnieść takie roszczenie do sądu w okresie 10 lat od unieważnienia komunistycznego wyroku.
Warto zaznaczyć, że zarówno w przypadku spraw o unieważnienie komunistycznych orzeczeń oraz otrzymania zadośćuczynienia i odszkodowania za represje w PRL, koszty sądowe obciążają wyłącznie Skarb Państwa. Osoba represjonowana lub osoba dochodząca roszczeń za represje nie ponosi opłat sądowych.
Jakie dokumenty są potrzebne, aby ubiegać się o zadośćuczynienie i odszkodowanie za represje PRL?
W toku sprawy, ważne będzie ustalenie jakiego rozmiaru krzywd i szkód doznała osoba represjonowana, dlatego, dowód będą stanowić dokumenty, które posiada osoba represjonowana oraz dokumenty zgromadzone w archiwach państwowych oraz Instytucie Pamięci Narodowej. Przed wystąpieniem z powództwem, należy zgromadzić i zapoznać się z dokumentacją znajdującą się w archiwach państwowych, a także z dowodami potwierdzającymi rozmiar krzywdy (dokumentacja medyczna) czy szkody (dowody potwierdzające utratę majątku), aby w sposób właściwy określić wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia.
