Dlaczego umowa frankowa jest nieważna?

Tematyka kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, w tym przede wszystkim franka szwajcarskiego, nie traci na popularności. W związku z niedawną decyzją szwajcarskiego banku centralnego o podwyższeniu stóp procentowych pojawia się coraz więcej zapytań odnośnie powództw przeciwko bankom. W tym miejscu nasuwa się pytanie dlaczego umowa frankowa jest nieważna?

Niedozwolone postanowienia umowne, czyli klauzule abuzywne.

Głównym zarzutem wobec banków jest fakt, że stosują one własne kursy walut. Praktycznie w każdej umowie jest mechanizm przeliczeniowy oparty nie o jakiś obiektywny, sprawdzalny wskaźnik, a bliżej niesprecyzowane tabele banków. Nigdzie w treści umowy czy regulaminu (o ile taki w ogóle istnieje), nie można znaleźć wyjaśnienia, w jaki sposób dany bank te kursy kształtuje. W związku z tym należy uznać, że kredytodawcy przyznali sobie prawo dowolnego ukształtowania zobowiązania drugiej strony.

Zgodnie z art. 385(1) § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Z całą pewnością taki sposób ukształtowania stosunku prawnego powoduje, że po stronie kredytobiorców dochodzi do rażącego naruszenia interesu ekonomicznego, co oczywiście jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Usunięcie takich postanowień z umowy powoduje, że nie może być ona wykonywana, a z tego tytułu należy stwierdzić jej nieważność.

Dlaczego umowa frankowa jest nieważna i czy wynika to tylko z faktu stosowanie przez bank własnych tabel?

Oczywiście tzw. umowy frankowe mają więcej wad prawnych. Główne założenie takich kredytów jest waloryzacja do waluty obcej. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby stosować tego typu postanowienia. Artykuł 358(1) § 2 k.c. stanowi, że strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Już z treści tej normy wynika, że można stosować jeden miernik, a nie kilka. Natomiast banki stosują co najmniej dwa, albowiem przy wypłacie mowa jest o kursie kupna, a przy spłacie kurs sprzedaży. W związku z faktem, że przytoczony przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący, to niezastosowanie się do niego wprost stanowi naruszenie ustawy.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nie ulega wątpliwości, że stosowanie dwóch mierników waloryzacji, gdy w świetle prawa można w umowie stosować tylko jeden, wprost narusza ustawę, co musi powodować bezwzględna nieważność takiej umowy.

Sprzeczność z naturą stosunku, czyli nieważność w związku z naruszeniem swobody umów.

Wszelkie zobowiązania umowne kształtowane są w oparciu o zasadę swobody umów. Oznacza to, że, zgodnie z art. 351(1) § 1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III CZP 40/22) uznał, że

Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385¹ k.c.

Skutki tej uchwały opisano szerzej w tym artykule. W tym miejscu na pytanie dlaczego umowa frankowa jest nieważna, należy udzielić odpowiedzi, że posiadają one postanowienia abuzywne, są sprzeczne z zasadą waloryzacji i zasadą swobody umów.

Jedynym słusznym rozwiązaniem jest wystąpienie z roszczeniem o ustalenie nieważności. W tym celu najlepiej skorzystać z usług doświadczonego adwokata w sprawach frankowych.